فهرست کامل فرهنگ لغت کوچه بازاری مردم ایران قسمت ششم

اهل دود-سیگاری
دماغ کسی چاق بودن-سالم و تندرست بودن-سر حال بودن
تو حرف کسی دویدن-حرف میان حرف آوردن-حرف کسی را قطع کردن
پنبه توی گوش کردن-غفلت داشتن-هوشیار نبودن

 

آب در هاون کوفتن(کار بی‌هوده کردن)
دق مرگ-دق کش

چرت بردن کسی را-غالب شدن حالت خواب بر کسی
دمه گیر-خفه کننده-نفس گیر

 

چشم زهره-ترس

زانو بند-پارچه ی کشی حلقه مانند که برای حفاظت زانو در برابر ضربه یا در رفتگی بزر آن می بندند
اقل‌کم(دست‌کم، لااقل)
 

زرده ی کسی نبستن-موفق نشدن در کار-بی ثمر ماندن کوشش کسی

دو به هم انداز-فتنه انگیز-سخن چین
حساب کسی پاک بودن-کار کسی خراب و زار بودن
اگر بمیری هم(به‌هیچوجه، هرگز)
جِر خوردن-پاره شدن

تشت رسوایی کسی به صدا درآمدن- تشت کسی از بام افتادن

 

پا به پا شدن-تردید داشتن

زار-نا به سامان-خراب-بد

انگشت به دهان نهادن(متحیر ماندن)

با دست و پا-آدم زرنگ

پدر کسی را در آوردن-کسی را تنبیه کردن-بسیار آزار دادن

خبرکشی کردن-سخن چینی کردن

جیب کَن-کسی که کارش اخاذی و تلکه است-کسی که دیگران را می دوشد

بد جنس-بد ذات-بد نهاد-فرومایه
زیر تشکی-رشوه
روده گشاد کردن-سکسکه کردن

پُخی بودن-کاره ای بودن-مهم بودن
چشم پوشیدن از چیزی-صرف نظر کردن از چیزی
بی ریش-ناجوانمرد-نامرد
از دهان گنده‌تر حرف زدن(گفتن مطالبی که در حد گوینده نیست)

آهوی مانده گرفتن(بی‌انصافی کردن، عاجزکشی کردن)

چلو صاف کن-آبکش
چشم و چار-چشم-دید-بینایی
زیج نشستن-خانه نشین شدن-انزوا گزیدن-از دوستان بریدن

بابا بزرگ-پدر بزرگ

بیرون رفتن-به توالت رفتن

 

اردک‌پرانی(از عهده‌ی جنگ با کسی برنیامدن)

آب از دریا بخشیدن-از کیسه‌ی خلیفه بخشیدن

دُم توی پا گرفتن-شکست خورده رفتن-نامید و ساکت شدن

 
خوش سر و زبان-خوش سخن-شیرین گفتار-حراف

دست انداختن به روی چیزی-چیزی زا غاصبانه تصرف کردن

دعوا-مشاجره-نزاع-بازخواست و سرزنش

چاخان پاخان-دروغ

بی پایه-دروغ-پوچ

پا منبری کردن-دنبال حرف کسی را گرفتن-درباره ی سخن کسی توضیح دادن

بالا آوردن-استفراغ کردن

بخور و نمیر-مقداری از غذا که تنها برای ادامه ی زندگی کفایت می کند

چرک گرفتن-کثیف شدن-پاک کردن چرک

چانه در چانه ی کسی گذاشتن-هم صحبت شدن-بحث و جدل کردن

آفتاب‌نشین کردن کسی-کسی را از هستی ساقط کردن-خانه‌خراب کردن

آب نخوردن(درنگ نکردن)

خر شدن-عقل خود را باختن-فریب خوردن

از پشت کوه آمدن-بی‌خبر از آداب و رسوم بودن-دهاتی بودن

بازده-محصولی که انسان یا ماشین در مدتی معین تولید می کند
انگار نه انگار-موضوع را نادیده بگیر!-گویی وجود نداشت

تاب خوردن-بازی کردن با تاب-پیچ و خم برداشتن

 

ترشرویی-بد خویی-اخمو بودن

چکشی جواب دادن-محکم و قاطع پاسخ دادن-تند و برخورنده پاسخ دادن

خوش خوراک-نگا. خوش خور

دیدن کردن-عیادت کردن-زیارت کردن-ملاقات کردن

 
از آب درآوردن-عمل آوردن-انجام دادن
زیر کاسه نیم کاسه داشتن-مکر و حیله ای در کار داشتن
حرف خود را به کرسی نشاندن-نظر خور را به کسی قبولاندن یا تحمیل کردن

چشم بلبلی-دارای چشم گرد-نوعی لوبیا

رو زیاد کردن-پر رو شدن-توقع زیادی داشتن

چهار چنگول ماندن-نگا. چهار چنگول شدن
تیغ کش-چاقوکش حرفه ای-لات و جاهل

رشوه خوار-کسی که برای انجام کاری ناروا دستمزد دریافت می کند

انگشت خوردن(افسوس خوردن، پشیمان بودن)

پُخت-هر نوبت از پختن

چال افتادن-گود شدن

بدون معطلی-بی درنگ-فورا

زود رس-آن چه که پیش از موقع مقرر به دست آید

زُق زدن-تیر کشیدن و درد کردن اعضای بدن

تند نویسی-سریع نویسی

دیم دیم-ساز به زبان کودکان

آب شدن قند توی دل-لذت بسیار بردن

آفتاب‌نشین کردن کسی-کسی را از هستی ساقط کردن-خانه‌خراب کردن

خام طمع-پر طمع و حریص-پر توقع

 

آلا گارسون(اصلاح موی سر زن به سبک موی پسران)

از تو به‌خیر و از ما به‌سلامت-ما را از این پس با یکدیگر کاری نیست

تک پران-زن نانجیب

خروس کسی خواندن-شاد و شنگول بودن-روزگار بر وفق مراد بودن

به هدر دادن-تلف کردن-تباه کردن-از دست دادن

چشم سفیدی کردن-پر رویی کردن-گوش به حرف ندادن

پیش خور-از پیش گرفتن حقوق مقرری

بَزک-آرایش-چسان فسان

از هول هلیم توی دیگ افتادن(از حرص و طمع زیاد به جای سود زیان دیدن)

زانو-قطعه ی استوانه ای با زاویه های گوناگون برای تغییر مسیر لوله یا گرفتن انشعاب

خیار شور-خیار سبز که مدتی در آب نمک بخوابانند

دُم عَلم کردن-اظهار وجود کردن-حالت تعرض به خود گرفتن

خانه خانه-سوراخ سوراخ-شطرنجی

بد کاره-زن ولگرد و عصمت فروش

دست مزد-اجرت-مزد کار

باب شدن-معمول و رایج شدن

رفتن با سر-نهایت شوق و اشتیاق برای انجام کاری

جا دار-وسیع-فراخ

حرف پوچ-سخن بی معنی

پا سوخته ی کسی شدن-عاشق کسی شدن-زیان بردن به علت دوستی با کسی

چوب چوبی-دیوار یا در مشبک و چوبی

ذِله آوردن-به ستوه آوردن-خسته و عاجز کردن
زُهم-بوی تند و زننده ی گوشت گندیده یا تخم مرغ فاسد

بزن بزن-زد و خورد شدید-کتک کاری

آفتابگیر(جایی که آفتاب بر آن بتابد، سایبان، چتر آفتابی)

 

پشتک چار کش-نوعی بازی که کسی خم شده و کسی از پشت بر کمر او می جهد-جفتک چارکش

جر و بحث-مجادله ی شدید گفتاری

خاک به سر کردن-به فکر چاره افتادن-چاره جویی کردن

زبان کوچک-گوشت زبان شکل آویخته در حلق

اشک کوه(یاقوت، لعل)

باز نشسته ک-سی که بدلیل پیری و یا علل دیگر از کار کردن دست کشیده است و حقوقی دریافت می کند

آفتاب گز کردن-ولگردی کردن

 
 

ذات کسی خراب بودن-بد اصل و نسب بودن-اصالت نداشتن-بد جنس بودن

 

چشم و دل سیر-کسی که به مال و منال دنیا بی اعتنا است

دهن پاره-بد زبان-بی حیا-کسی که نمی تواند جلوی زبانش را بگیرد

ریش از دست کسی خلاص کردن-خود را رها کردن-در رفتن
خروار-کنایه از مقدار زیاد

دوختن چشم-زل زدن-با دقت چیزی را نگاه کردن

جوی خون راه انداختن-کشتار بسیار کردن

دل و روده بالا آمدن-به حالت تهوع افتادن

چلک بازی-بازی الک دولک

حواله ی روی یخ-نگا. حواله ی سر خرمن

خشکه بی آب-نوعی فولاد که آهن و چدن را با آن می تراشند

حاضر کردن-از بر کردن-روان کردن

به روز کسی افتادن-وضعی مانند وضع کسی پیدا کردن

خروس قندی-آب نباتی به شکل خروس
پَتَه-کاغذ مقوایی-مهره ی فلزی به جای پول-ژتون

زنده بلا، مرده بلا-کسی که هم در زندگی و هم پس از مرگ موجب زنج و آزار مردم است

زر زدن-دری وری گفتن-گریه کردن
خر خود را راندن-تنها به فکر خود بودن-به کار خود ادامه دادن

 
پا به سال گذاشتن-بزرگ شدن

 

این خاکدان(دنیا)

آماده‌باش(حالت آماده بودن برای رویارویی با خطر)

دوا درمان-مداوا-معالجه

دست به کار نرفتن-حال کار کردن نداشتن-برای کار بی حوصله بودن
چلو صاف کن-آبکش

از سیر تا پیاز(همه چیز، با همه‌ی جزئیات)

 

 

از چیزی گلی چیدن(از چیزی بهره بردن)

خون جگر خوردن-رنج بسیار کشیدن-غم فراوان خوردن

با هم کنار آمدن-با هم ساختن

پله خوردن-دارای پله بودن

چیزی شدن-اهمیت و اعتباری پیدا کردن-به جایی رسیدن

خودنویس-قلمی که جوهرش را با خود دارد
زیر و رو کردن-همه جا را به دنبال چیزی گشتن-به هم ریختن

تعارف شاه عبدالعظیمی-تعارف زبانی و غیرجدی

دوربین انداختن-دید زدن-چشم چرانی کردن

خالچه و میخچه گذاشتن-شاخ و برگ دادن-شرح و تفصیل بیش از اندازه دادن

اشک کوه(یاقوت، لعل)

چشم کسی آلبالو گیلاس چیدن-نگاه کردن و ندیدن

دانه ی درشت برچیدن-به دستمزد کم قانع نبودن

 

از خیر چیزی گذشتن-از چیزی صرفنظر کردن

دور پرواز-پرواز کننده تا فاصله های بسیار

چزاندن-ضعیفی را آزار دادن

روبند کردن-کسی را به رودربایستی به کاری واداشتن

باد بُروت-خودخواهی-غرور-تکبر

دلخور شدن-گله مند شدن-ناراضی شدن

باربند-جای نهادن و بستن بار

از ریش کسی دست برداشتن-کسی را به حال خود گذاشتن
چُل کلید-جام درویشان

دست شما را می بوسد-انجامش به عهده ی شماست

خفتی-نوعی گردن بند از جواهرات-شلواری مانند چاقچور ولی بدون جوراب

چرک نویس-نوشته ی نخستین که ممکن است بازبینی و ویرایش شود

آلامد(باب روز، به‌رسم معمول)
تن در دادن-به کاری حاضر شدن-انجام کاری را پذیرفتن
ار زبان کسی-از قول کسی

 

پشت اندر پشت-نسل اندر نسل

پلکیدن-در جایی رفت و آمد کردن-آهسته و آرام رفتن-ول گشتن
بار کسی نبودن-شعور و آگاهی نداشتن

پدر کسی را در آوردن-کسی را تنبیه کردن-بسیار آزار دادن

دولابچه-کمد کوچک

آسمان را سِیر کردن(سخت خوشنود بودن، لذت بسیار بردن)
تر دست-ماهر-شعبده باز

چار انگشتی-آدم بی دست و پا-چلفتی

چُرت-خواب کوتاه

بیخ ریش کسی ماندن-روی دست کسی ماندن

تقه زدن-کوبیدن چیزی با ضربات پیاپی چکش و مانند آن

حاجی خرناس-لولو

آب لمبو(چلانده‌شده، فشرده)

جُستن-چیز گمشده را یافتن

ته خوار-بچه باز

استخوان‌بندی(درست کردن انگاره و طرح)

به تنگ آمدن-به ستوه آمدن-خسته شدن

حاضر و غایب کردن-خواندن نام افراد برای تعیین حاضران و غایبان
زور گفتن-حرف و خواست خود را به کسی تحمیل کردن

دستگیره-وسیله ی باز و بسته کردن در و پنجره-کهنه ای در آشپزخانه برای برداشتن دیگ از روی اجاق

دوبل-دو برابر

ژست دادن-تنظیم وضع و حالت و قیافه برای عکس گرفتن

زبر و زرنگ-چابک و فرز

دم کوتوله-کوتاه قامت-چیز کوچک

زیپ دهن را کشیدن-حرف نزدن-دهان را بستن

دانه ی درشت برچیدن-به دستمزد کم قانع نبودن
رد پای کسی را گرفتن-رد کسی را برداشتن

پای خود را کنار کشیدن-دخالت نکردن

افتادن توی پوست کسی(کسی را وسوسه کرد)

تند نویسی-سریع نویسی

روده کوچکه ی کسی روده بزرگش را خوردن-کنایه از شدت گرسنگی

آفتاب لب بام(پیری نزدیک به مرگ)

به کوری چشم کسی-بر خلاف میل کسی

چشم زهره-ترس

آکَل-آقای کربلایی

زن ذلیل-مردی که مطیع محض زنش است

 

تازه کار-کم تجربه-مبتدی-ناشی

بار کسی نبودن-شعور و آگاهی نداشتن

جان کُردی-سخت گیری-مقاومت

دیم کار-کشاورزی که کشت خود را دیم زراعت می کند

تخت کردن-هموار کردن-پر کردن-کامل کردن

زنگ-زمان آموزش درس یا فاصله ی میان دو درس در مدرسه

از کسی خوردن-توانایی مقابله با کسی را نداشتن

از جیب رفتن(سود یا لذتی را از کف دادن)

جا انداختن-به سر جای خود آوردن

اوت کردن(بیرون انداختن، بیرون کردن)

آسمان‌جل-ندار-بی‌چیز-کسی که رواندازش آسمان است

دفتر روزنامه-دفتری که در آن ریز همه ی داد و ستدهای روزانه را ثبت می کنند

ریشه داشتن-سابقه ی خوب داشتن-محکم بودن

چغل خوری-سخن چینی

پشت نویسی-نوشتن در پشت سند یا حواله برای انتقال آن به دیگری

بابا ننه دار-خانواده دار-اصیل-صاحب نام و نشان

از سر نو(دوباره)

پینه بسته-دارای پینه-کبره بسته

دول-آلت مردی به زبان کودکان

زاچ-زائو

دوما-در ثانی-دیگر آن که-دوم آن که

از بی‌کاری مگس پراندن-بی‌کار و بدون سرگرمی ماندن

 

از هفت دولت آزاد بودن-شاد و آزاد بدون نگرانی از قضاوت دیگران زندگی کردن

به زخم خود زدن-دردی را درمان کردن-گوشه ای از گرفتاری خود را سامان دادن

اَل اَمان(زینهار، پناه بر خدا)

دریده-وقیح-بی شرم-پر رو

چینی بند-چینی بند زن

آتش به مال خود زدن(کالایی را بسیار ارزان فروختن)

پِهِن پا زدن-بیکاره و ولگرد بودن

از جیب رفتن(سود یا لذتی را از کف دادن)
رو دست خوردن-فریب خوردن-خام شدن
خیابان گز کردن-ول گشتن

خبرنگاری-کار خبرنگار

 

آسمان را به زمین آوردن (دوختن)(کار شگفت‌انگیز کردن)

ابوقراضه-ابوطیاره

آب حیات-عشق و محبت-دهان معشوق

 

پس افتادن-عقب افتادن اجاره و مانند آن-بهم خوردن حال کسی در نتیجه ی ترس
داوطلب-خواستار-نامزد

برای فاطی تنبان نشدن-بدرد نخوردن-قانع کننده نبودن-فایده نداشتن
اخلاق سگی-تندخویی بیش از اندازه-ناسازگاری با همه

به کیشی آمدن و به خیشی رفتن-بی اعتبار و بی ثبات بودن
بیخ پیداکردن کار-گره افتادن در کار-دشوار شدن کار
در جا زدن-پاها را بدون راه رفتن به نوبت چپ و راست به زمین کوبیدن-ترقی نکردن

دست گرفتن کسی-مسخره کردن-به ریشخند گرفتن

دهن کسی را سرویس کردن-کسی را خونین و مالین کردن-به حساب کسی رسیدن
حق آب و گل داشتن-دارای امتیاز و اعتبار بودن

خرده مالک-مالک زمین کشاورزی کوچک

درویش کردن چشم ها-نادیده انگاشتن-نگاه نکردن

ترتیب کسی را دادن-کسی را تنبیه کردن-به حساب کسی رسیدن

با اشتها-متمایل به غذا
چهل منار-تخت جمشید
خُل-نیمه دیوانه-سفیه
حالی شدن-فهمیدن-درک کردن

از جنب و جوش افتادن-آرام گرفتن-شور و هیجان خود را از دست دادن

بشقاب پرنده-سفینه ی بشقاب مانند که از کهکشان آمده است . چیز پرنده ی ناشناس
چپ افتادن با کسی-مخالف شدن با کسی-پیله کردن به کسی

به زمین انداختن روی کسی-در خواست کسی را رد کردن

پاسور زدن-پاسور بازی کردن

آب نخوردن چشم(امید نداشتن)

به قدر پشت خاک انداز-بسیار کوچک و محقر

خارج از محدوده-بیرون از شهر که شامل خدمات شهرداری نمی شود

چراغ پیه سوز-چراغی فتیله ای که سوخت آن از پیه بود

این تن بمیرد(سوگندی که یا در اصرار و یا در اثبات حرف خود یاد می‌کنند)

پیشنماز-کسی که پیشاپیش دیگران نماز می خواند و دیگران به او اقتدا می کنند

چرسی-آدم معتاد-افیونی

 

خوش برش-جامه ای که اندازه و برازنده ی قامت دوخته شده است

 

چشمداشت-توقع-انتظار

 

حیف شدن-حرام شدن-نفله شدن-از فایده افتادن

خوش شانس-خوش اقبال-خوش طالع
تُف به دهن-حیرت زده

حق القدم-پای مزد-پای رنج-حق ویزیت پزشک

دررفتگی-حالت در رفته-از بند بیرون آمدن استخوان

چوب دو سر گُهی-نگا. چوب دو سر طلا

چرند گو-یاوه گو

بغض کسی ترکیدن-از حالت گرفتگی و تاثر به گریه افتادن

از هفت خوان رستم گذشتن-موانع و مشکلات متعددی را پشت سر گذاشتن

جیز رفتن-کش رفتن-دزدیدن چیزهای کم ارزش

رعایت کردن-نگاه داشتن حق کسی

آبِ جو(ب)(مال دنیا، هرچیز فراوان و بی‌ارزش)

به ریش کسی خندیدن-کسی را مسخره کردن

 

خیال کسی را راحت کردن-موجب اطمینان خاطر کسی شدن-به کسی جواب رد دادن

بنده منزل-خانه ی من

دزدیده-دزدکی

باران خوردن-در زیر باران قرار گرفتن و خیس شدن

از چشم کسی دیدن(کسی را مسئول چیزی دانستن)

تو در تو- تو به تو

آینه‌ی دق(آینه‌ای که شخص خود را در آن عجیب و غریب می‌بیند – شخص عبوس و بدقدم)

چادر چاقچور-لباس بیرون رفتن زن با حجاب ایرانی در گذشته

روی شاخ بودن-مسلم بودن-قطعی بودن

 

 

انگشت روی چیزی گذاشتن-موضوعی را مورد توجه قرار دادن

رساندن-خبر یا اطلاعاتی را محرمانه به کسی دادن

از سر باز کردن(دور کردن، رفع مزاحمت کردن)

رنگ انداختن-رنگ دلخواه را پیدا کردن

آفتابه خرج لحیم(بیشتر بودن هزینه‌ی تعمیر چیزی از بهای نو آن)

خوشمزگی-شوخی کردن-بذله گفتن

 
خار چشم کسی بودن-مایه ی عذاب کسی بودن

راست روده شدن-اسهال گرفتن

پرند-حرف بی هوده

خورد دادن-درخیاطی کم کم قسمت اضافی را از بین بردن-به زور به کسی خوراندن

ابرو انداختن(ابرو آمدن)

جان جانی-صمیمی-یکدل

 

 

چوب دو سر طلا-منفور از هر دو طرف-از این جا مانده و از آن جا رانده

چم کسی را گرفتن-دل کسی را به دست آوردن

بکوب بکوب-با شتاب-تند و تند

رگ خواب کسی را به دست آوردن-نقطه ضعف کسی را پیدا کردن-کسی را تابع خود کردن

جاجا کردن-مرغ را با جا جا به لانه کردن
دم به تله ندادن-با احتیاط رفتار کردن-خطر نکردن
ساییدن دندان ها به یکدیگر به هنگام خشم یا در خواب

دو لُپه خوردن-با خرص و ولع خوردن-لقمه های بزرگ برداشتن

دهن-واحد آواز خواندن

چله نشینی-خانه نشینی

دار و دسته-پیروان و اطرافیان

بوق کسی را زدن-از مقام افتادن-از دور خارج شدن

آمده(شوخی و لطیفه)

دوبلور-دوبله کننده

زاچی-روزهای استراحت پس از زایمان

 

آب به آب شدن(تغییر آب و هوا دادن، بهبود یافتن به سبب سفر)

 

پهلو گرفتن کشتی-به ساحل رسیدن و ایستادن کشتی

تلقین گفتن-مسائل دینی که بر سر گور کسی می گویند

پا گشا-نخستین دعوت خویشاوندان از عروس و داماد

دیم کار-کشاورزی که کشت خود را دیم زراعت می کند

آکله فرنگی-سیفلیس

چاله چوله-جای پر از گودال-زمین ناهموار

دلی از عزا درآوردن-پس از مدت ها گرسنگی غذای مفصل خوردن-به خوشی ساعتی را گذراندن

خاله گردن دراز-شتر-آدم فضول که در هر کاری سرک می کشد

تکه ی کسی بودن-مناسب کسی بودن

اسیر خاک(مرده، تن‌پرور)

بخیه به آبدوغ زدن-کار بی هوده کردن

خدا نگهدار-خدا حافظ

حال آوردن جگر-بریدن صفرای جگر با چیزهای ترش مزه

خلیفه-مبصر مکتب خانه-ارشد کلاس

 

دستمال به دست بودن-چاپلوس بودن-متملق بودن

جوجه مشدی-تازه کار و نا آشنا با آداب و رموز مشدی گری
چس ناله-آن و ناله ی ساختگی برای جلب توجه

پول سیاه-سکه ای از نیکل و مس
زبان ریزی کردن-زبان ریختن