مجموعه کاملی از فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری و عامیانه قسمت 223

چنته-خورجین چرمی-فکر-سینه

آب حیات(عشق و محبت، دهان معشوق)

جشنواره-جشن فزهنگی-فستیوال

 

پیش فنگ-جلوی رو قراردادن تفنگ به طور عمودی

چرخ زدن-گردش کردن-به عنوان تفریح یا تماشا حرکت کردن

 

خشت مال-دروغ گو-لاف زن

تامین آتیه-پیش بینی و اندوخته برای زندگی آینده

حمله ای-مبتلا به بیماری غش

چِلپ چِلپ-صدای برخورد دست یا پا با آب

پُلُغ زده-ورقلمبیده-برجسته

 

حلق آویز-به دار کشیده

افتاده-فروتن-متواضع

دانش جو-دانش پژوه-آن که در دانشگاه درس می خواند

پاپی بودن-دنبال کردن-اصرار ورزیدن

بلا گردان-چیزی یا کسی که جلوی آسیب و زیان را می گیرد

پس بودن هوا-خراب بودن اوضاع-نامناسب بودن وضعیت

حاجی لک لک-لک لک-شخص بلند قد
بد قلق-بد عادت-بد ادا
از آب کره گرفتن-از آب روغن گرفتن

آواز کوچه‌باغی-آوازی که جاهل‌ها می‌ خوانند و یکی از گوشه‌های دستگاه شور است

پول مول-پول
درس گرفتن-پند آموختن-عبرت گرفتن

حرف روی حرف کسی آوزدن-برخلاف حرف کسی چیزی گفتن-با حرف کسی مخالفت کردن

تِر زدن-خراب کردن کار
آفتاب‌نشین کردن کسی-کسی را از هستی ساقط کردن-خانه‌خراب کردن

جانمی-کلمه ای که در مقام خوش آمد و تقدیر از کسی می گویند

خاطر خواه-عاشق-دل باخته

از پا در آوردن(سخت فرسوده و از کار افتاده کردن)

 

 

از حساب پرت بودن-در اشتباه بودن

تحت الشعاع بودن-زیر نفوذ و تاثیر دیگری بودن

 

 

روی کسی را به زمین انداختن-درخواست کسی را رد کردن

خدا برکت-خدا بیش ترش کند

خیت شدن-شرمنده شدن-کنفت شدن-بور شدن
زیج نشستن-خانه نشین شدن-انزوا گزیدن-از دوستان بریدن

از این حرف‌ها(مطالبی از آن‌گونه که پیش از این گفته شد)

 

دوبل-دو برابر

 

اتر خان رشتی(آدم پرافاده)

رساندن-خبر یا اطلاعاتی را محرمانه به کسی دادن

به زخم خود زدن-دردی را درمان کردن-گوشه ای از گرفتاری خود را سامان دادن

خداحافظی کردن-به درود گفتن

به نعل و به میخ زدن-دو جانبه رفتار کردن-نه سیخ بسوزد نه کباب

 

خشکه بار-نگا. خشکبار

چندش آور-تکان دهنده-دل به هم زن

چرکمرد شدن-آن قدر چرک که با شستن هم چرک نرود

دندان کسی پیش کسی گیر کردن-عاشق کسی شدن-شیفته ی کسی شدن

 

بشکن زدن ی-برآوردن صدای انگشتان به هنگام شاد

جیغ زدن-فریاد کشیدن-داد زدن
چشم و دل کسی دویدن-حریص بودن

 

بند بودن دست-گرفتار بودن-مشغول به کاری بودن و به کار دیگری نرسیدن

چای نیک-قوری و کتری چای

 

تیپا زدن-با نوک پا ضربه زدن

پا منبری-شاگرد روضه خوان

چوب خط زدن-نشانه نهادن بر چوب خط

حلوا خور-مرده خور-کسی که همیشه برای خوردن به مجالس ترحیم می رود

انگشتر پا-چیز بی‌ارزش

 

درس گرفتن-پند آموختن-عبرت گرفتن
بد چشم-شور چشم-آن که چشم زخم برساند-مردی که به زنان نامحرم با شهوت بنگرد

دانش جو-دانش پژوه-آن که در دانشگاه درس می خواند

جوخه ی آتش-جوخه ای که مامور تیراندازی است
به امان خدا رها کردن-اصلا به فکر نبودن-فراموش کردن

پهلوان پنبه-درشت اندام ولی بی زور-پهلولن دروغی

پنبه از گوش در آوردن-از غفلت در آمدن-هوشیار شدن

خدا کند-ای کاش

بالا دست-صدر مجلس-حریف چیره

خود را به شغال مردگی زدن-خود را مظلوم وانمود کردن

جِر-اوقات تلخی-لج

بور شدن-دماغ سوخته شدن-خجالت زده شدن

چپ اندر قیچی-نامنظم و نامرتب-بی نظم و قاعده
تعریف کردن-به نیکی یاد کردن-ذکر خیر کردن

چاشت یک بنگی-خوردنی کم با پول اندک

حکیم باشی-پژشک تجربی و مدرسه نرفته

آسمان‌جل(ندار، بی‌چیز، کسی که رواندازش آسمان است)

چرند اندر چرند-پرت و پلا

آفتابی شدن-پیدا و آشکار شدن-بیرون زدن آب قنات

خدا داده به فلانی-بختش یار بوده

دنده ی کسی خاریدن-میل به کتک خوردن داشتن-کرم داشتن-تن کسی خاریدن

آشنا روشنا-دوست آشنا

تنگ غروب-نزدیک غروب-آفتاب زردی

 

 

داغ چیزی را به دل کسی گذاشتن-کسی را از چیزی محروم ساختن و در حسرت آن گذاشتن

از راه به‌در بردن-فریب دادن-اغوا کردن
پیه گرگ مالیدن بر کسی-کسی را از چشم دیگران انداختن
چروک افتادن-چین افتادن-ناصاف شدن

انگشت‌نگاری(ثبت کردن اثر خطوط روی انگشتان برای شناسایی در آینده)

دست کسی را خواندن-از نقشه ی کسی با خبر شدن
آستین از دهان برداشتن(خندیدن)

جملگی-تمامن-سراسر

از این شاخ به آن شاخ پریدن-دائمن از موضوع منحرف شدن و به مطالب فرعی پرداختن

دلگرمی-اطمینان خاطر-امیدواری

اما(اشکال‌تراشی، ایجاد شبهه)

حساب کسی را رسیدن-از کسی انتقام گرفتن-کار کسی را ساختن

خاک برداری-بردن خاک های اضافی برای آماده کردن زمین ساختمان

بال در آوردن-به سرعت رفتن-بسیار خوشحال شدن

آستین از دهان برداشتن-خندیدن

جواب دوپهلو-جواب نامشخص و مبهم

چوب-واحد پول در معاملات بازاری برابر با هزار تومان

آقام که شما باشید(خدمت شما عرض کنم)

بازداشت-توقیف موقت-موقتا زندانی کردن

اسپند روی آتش بودن(سخت نگران و دلواپس بودن، آرام و قرار نداشتن)

 
چنگک شدن-چنگ شدن
از پارو بالا رفتن پول(ثروت بسیار داشتن)

آجر شدن نان(از بین رفتن درآمد)
از زورِ-از شدت-از بسیاری

زیر کردن-کسی را زیر وسیله ی نقلیه گذاشتن که موجب آسیب یا مرگ او شود

خانه ی خاله-جای راحت و خودمانی-ملک شخصی

آشنایی به روشنایی انداختن-پس از مدت‌ها تصادفی آشنایی را دیدن

چهار چشم-عینکی-بسیار مشتاق-منتظر-مراقب

بد شگون-شوم-بد اختر-بد یمن

حاضر به یراق-حاضر و آماده

خودخوری-حالت خودخور

خل بازی درآوردن-مثل دیوانه ها رفتار کردن

چوب آخر را زدن-پایان کاری را اعلام کردن-مانند در حراج

درش را گذاشتن-سکوت کردن-خاموش شدن

بد خلق-کسی که مدام عصبانی است و غر می زند
دست به دل کسی گذاشتن-با یادآوری خاطره ای دل کسی را اندوهگین کردن

برهوت-غیر مسکونی-خشک و بی انتها

خش خشه-نوعی اسباب بازی کودکان که به هنگام تکان خوردن صدای خش و خش از آن می آید

 

خودکشی کردن-با رنج فراوان کاری را به پایان بردن

اجاق‌کور(نازا، بی فرزند)

به خورد کسی دادن-به زور به کسی خوراندن-به کسی قالب کردن

اشک کسی دم مشکش بودن-سخت زود رنج بودن-زود به گریه افتادن

بانی خیر-نیکوکار-کسی که اثر خیر از خود بجا گذاشته است

چروک انداختن-چین انداختن

اروای ننه‌ات-ارواح بابات
دو علی گلابی آمدن-بچه ترساندن-تهدید توخالی کردن-توپ و تشر آمدن
آن روی کسی بالا آمدن-خشمگین شدن

ابرو نازک کردن-ابرو تنگ کردن
دنبال کسی فرستادن-کسی را احضار کردن
حرف دو پهلو-نگا. حرف پهلودار

جوشی شدن-عصبانی شدن
چیزی-فاصله ای-راهی-زمانی

اصل‌ کاری(مهم‌ترین چیز یا شخص)
دَم کشیدن-رسیدن و پختن چای-برنج و مانند آن ها
ته دل کسی مالش رفتن-احساس ضعف یا ترس کردن-حالتی شبیه به گرسنگی داشتن

دوبله-دو برابر-دوبلاژ

خبرکشی کردن-سخن چینی کردن

راسته-گوشت دو طرف ستون فقرات حیوان

دست کسی را توی پوست گردو گذاشتن-کسی را گرفتار مشکل و سختی کردن

در کوزه گذاشتن و آبش را خوردن-بی ارزش و بی اعتبار دانستن

آب تاختن-پیشاب کردن

اخت شدن با کسی(مانوس شدن با کسی)

پینه بسته-دارای پینه-کبره بسته

ابرو فراخی-خوشدلی-گشاده‌رویی

این سفر(این بار)

آب باریکه-درآمد اندک اما مرتب

زبر-خشن-غیر لطیف

آش همان آش و کاسه همان کاسه-چیزی تغییر نکرده
جیم الف جا-آدم ریزه میزه
 

برهوت-غیر مسکونی-خشک و بی انتها

حرف بَری کردن-سخن چینی کردن-خبرچینی کردن

جرواجر کردن-پاره پاره کردن

بریدن از هم-قطع رابطه کردن

تمام عیار-کامل-خالص-بدون نقص

آب باریکه-درآمد اندک اما مرتب

 

آدم بی‌معنی(آدم بی‌خود)

بارانی-اصطلاح دختران دانش آموز : دوست صمیمی و محبوب
حکیم جواب کرده-یتیم
 

جیب بر-دزدی که در جیب دیگران دست می برد

 

 

دزدیده نگاه کردن-زیر چشمی نگریستن-بدون آن که طرف بداند او را زیر نظر گرفتن
آب از دریا بخشیدن(از کیسه‌ی خلیفه بخشیدن)

 

چلوزیدن-خشک شدن-پلاسیدن

پا منبری-شاگرد روضه خوان
ارواح بابات-به هنگام سرزنش برای ناکام شدن در کاری گفته می‌شود

انگشت روی چیزی گذاشتن(موضوعی را مورد توجه قرار دادن)

زیر دین رفتن-قرض دار شدن-مدیون شدن

 

دعوا راه انداختن-سبب جنگ و جدال شدن
درجه-تب سنج-مرتبه ی نظامی
رفتن بالای منبر برای کسی-پشت سر کسی بد و بیراه گفتن-غیبت کردن

دوما-در ثانی-دیگر آن که-دوم آن که
رنگ گذاشتن و رنگ برداشتن-رنگ به رنگ شدن
پیش غذا-آن چه پیش از غذای اصلی می خورند

خوار و ذلیل-نگا. خوار و خفیف

خنگ خدا-نادان و کودن
تو روی کسی چیزی گفتن-رو در روی کسی چیزی گفتن

تا خوردن-کج شدن-خم شدن-انحنا برداشتن
از زیر کار در رفتن-تن زدن و نپذیرفتن کاری-کار را جدی نگرفتن

بازرسی-بررسی و کنترل

بی جا-نامناسب-بی مورد

آمدن-آغاز به کاری کردن

پا جوش-شاخ های فرعی متصل به ریشه ی درخت

افسارسرخود-خود‌رای-افسارگسیخته

 

 

پیش بودن-جلو بودن-برتری داشتن

دور اندیشی-پایان نگری-عاقبت اندیشی
خر کسی از پل گذشتن-گره کار باز شدن-از گرفتاری خلاص شدن

توپیدن-پرخاش کردن-تشر زدن

دماغ خشکی-بی مغزی-دیوانگی

حَب-قرص

 

جَخت آمدن-دومین عطسه که با آن به کار ادامه می دهند

این خط و این نشان(عبارتی تهدیدگونه برای منع کسی از چیزی یا انجام کاری، نگویی که نگفتم.)

دندات روی جگر گذاشتن-طاقت آوردن-تحمل کردن-تاب آوردن
پیشنهاد دادن-طرح کردن چیزی

دمامه-زن خشن-زن بی حیا و پاچه ورمالیده-آپارتی

حریم گرفتن-از کسی پروا داشتن-احترام کسی را نگه داشتن

 

خیت کردن-شرمنده کردن-کنفت کردن-بور کردن

بگو مگو-جر و بحث-مشاجره
چُر-ادرار

زبان گیره-وسیله ای که پزشک با آن زبان بیمار را هنگام معاینه گرفته و نگاه می دارد

آس و پاس(در نهایت تهیدستی ، بینوا، مفلس)

دلبخواه-به اختیار-بدون رعایت رسم و قانون

درشت-حرف زشت-دشنام

آینه‌ی هفت‌جوش-خورشید

از خر افتادن(نابود شدن، مردن)

با هم خواندن-تطبیق کردن-هماهنگ بودن
چاله میدان-نگا. چاله خرکشی

برخورد کردن به تریج قبای کسی-گران آمدن-بی دلیل ناراحت شدن-به کسی توهین شدن

جاخالی کردن-خود را کنار کشیدن

حمالی-کار مفت و مجانی-کار پر زحمت
پشه زدن-نیش زدن پشه

پول پول شدن-شکسته شدن ظرف چینی به تکه های کوچک

از شیر مادر حلال‌تر(چیزی که در تعلق آن به کسی تردیدی نیست)

دست پاچگی-شتاب زدگی-اضطراب

 

خونسرد-آرام-بی خیال

جفتک زن-لگد زن

پدر سوختگی-بد سرشتی-زرنگی-رندی

تَفت دادن-کمی سرخ و برشته کردن-بی روغن حرارت دادن

ریگ تو کفش داشتن-خرده شیشه داشتن-رو راست نبودن-با شیله پیله بودن

حق شناس-سپاس گزار

از رو رفتن(خجالت کشیدن، از میدان به‌در رفتن)

باد در سر داشتن-تکبر و غرور داشتن

از زبان افتادن(لال شدن)

حساب کسی را رسیدن-از کسی انتقام گرفتن-کار کسی را ساختن
چیزی را در کوزه گذاشتن و آبش را خوردن-بی ارزش و اعتبار اعلام کردن چیزی

زانو بند-پارچه ی کشی حلقه مانند که برای حفاظت زانو در برابر ضربه یا در رفتگی بزر آن می بندند

 

 

به دستبوس کسی رفتن-به خدمت کسی رفتن-شرفیاب شدن
خیارک-ورم و آماسی که در کش ران و بغل پیدا شود

آب در جگر داشتن(توانایی مالی داشتن)

بیدار خوابی-خواب سبک-بیدار شدن پیاپی

در غورگی مویز شدن-هنوز تازه کار بودن ولی ادعای مهارت و استادی کردن

باطله-چیزی که ارزش خود را از دست داده است

زیر مهمیز کشیدن-به کار سخت واداشتن و بهره برداری کردن

زمین خوار-کسی که زنمین های بی مالک را تصاحب کند و به دیگران بفروشد

پُر توپ-خشمگین

خوردن چیزی به چیزی-جور بودن چیزی با چیزی

ابرو نازک کردن(ابرو تنگ کردن)
حق شناس-سپاس گزار

چاله میدانی-صفت آدم های بی ادب و بی فرهنگ
جای مهر گذاشتن-چیزی را به عمد در جایی گذاشتن تا به آن بهانه دوباره به آن جا آمدن

دل کسی خون بودن-سخت رنجیده بودن-بسیار اندوهناک بودن

تک و تو-توان و قدرت-شتاب

رو شدن دست کسی-مچ کسی باز شدن-حیله ی کسی آشکار شدن

بی رگ-بی غیرت-بی حس

دل کسی آمدن-دل آمدن
خشتک نشور-آدم پست و بی ارزش

جیره بندی-سهم بندی

از سر وا کردن-کاری را سرسری انجام دادن

روده دراز-پر حرف-وراج

آفتابه برداشتن(دست به آب رساندن، پابرهنه وسط حرف کسی دویدن)

انگشت خوردن(افسوس خوردن، پشیمان بودن)

خرابکاری-به هم زدن نظم-ایجاد اختلال-آلودن بستر و لباس-تروریسم

انگولک کردن-سر به سر گذاشتن-با انگشت به چیزی ور رفتن-انگشت رساندن
جِر گرفتن کسی را-اوقات کسی تلخ شدن

رشوه گیر-رشوه خوار

خرمن-انبوه و پرپشت

 
چسی درکن-آدم پر مدعا
بازم تو-نسبت به دیگران تو بهتر بودی

دست به دهن رسیدن-چیزی اندک ولی کافی برای معاش داشتن

خر غلت زدن-مانند خر بر خاک غلتیدن

به دستبوس کسی رفتن-به خدمت کسی رفتن-شرفیاب شدن

خون دیدن زن-عادت ماهانه شدن زن
خبرنگار-آن که برای روزنامه-مجله-یا رادیو و تلویزیون کسب خبر می کند

 

زنجیر زدن-زنجیر به پشت خود زدن
دو لَتی-در دو لنگه ای

البرز(بلندقامت، دلیر)

چپو-غارت-تاراج

آفتاب‌نشین-بیکاره و تنبل
پاترس-ترساندن کودکان برای بازداشتن از کاری
اجباری(خدمت سربازی)

از دست دادن(گم کردن)

دست به یقه شدن-دست به گریبان شدن

 
دست به آب-داشتن ادرار-دستشویی-توالت

خدمت کسی رسیدن-به حضور کسی رسیدن-کسی را تنبیه کردن

بار زدن-پر کردن وسیله ی نقلیه از بار-حمل کردن بار

دست از سر کسی برداشتن-کسی را رها کردن-به حال خود گذاشتن

پا ندادن-امکانی پیش نیامدن

بد قدم-نامبارک-بد شگون

 

خُردمُرد شدن-ریزه ریزه شدن

بدک-نه چندان بد

چاقوکشی-عربده کشی و حمله با چاقو

از مرحله پرت بودن-یکسره بی‌اطلاع بودن

 

تاب-کجی چشم- طاقت و تحمل

اجاق(دودمان)
بند کشی-پر کردن درزهای آجرها و سنگ ها با سیمان و ساروج
داغ باطل خوردن-از کار افتادن-از رونق و رواج افتادن

اَنف کسی معیوب بودن(ابله بودن، خل بودن)

چک و چیل-لب و لوچه
 

باب طبع-موافق میل-مطابق سلیقه
دیوان بلخ-جای بی انصافی و ستم رانی

آبدیده-جلا یافته-آزموده و مجرب

ارواح بابات(به هنگام سرزنش برای ناکام شدن در کاری گفته می‌شود)

رفتن از رو-خجالت کشیدن-شرم کردن-از میدان به در رفتن-مجاب شدن

توی دل قند آب کردن-لذت بسیار بردن-شادی زیاد حس کردن

بردن سر کسی-با سر و صدا کسی را گیج و خسته کردن

در آوردن تقلید-ادای کسی را در آوردن-مسخره کردن

دور و دراز-فراخ و وسیع
جَرّ-کشمکش دعوا

دنگ دنگ-صدای برخورد دو چیز سخت به هم

زبانزد شدن-معروف شدن-فاش شدن

تلپی-برای نشان دادن افتادن بدون مقاومت به کار می رود

بر ملا شدن-آشکار گشتن

روی سگ کسی بالا آمدن-تندخویی کردن-ناسازگاری کردن
زدن به صحرای کربلا-مطلبی را به صورت اشاره و کنایه گفتن-روال سخن را به موضوع خاصی برگرداندن

زدن نفوس بد-گفته ی کسی را به فال بد گرفتن-فال زدن
آتش بی‌باد-ظلم-می

ریپال کسی را در آوردن-پدر کسی را در آوردن

 

 
ختم گذاشتن-مجلس ترحیم گذاشتن
بار سرکه- ترش ابرو

تقاص گرفتن-انتقام گرفتن

دشت-فروش اول کاسب-نخستین پول دریافتی کاسب

آب مریم-شیره‌ی انگور-عصمت و طهارت

خاک کردن-دفن کردن-در گور نهادن-پشت حریف را در کشتی به زمین رساندن

این تن بمیرد(سوگندی که یا در اصرار و یا در اثبات حرف خود یاد می‌کنند)

 

تور خوردن-برخورد کردن-به پست کسی خوردن

احوال گرفتن(جویای حال شدن)

چاشنی-آن چه که برای به تر کردن مزه ی غذا در آن می ریزند-آن چه که برای منفجر شدن در چیزی کار می گذارند

پیشانی-بخت و اقبال-طالع

پای کسی را گرفتن-زیانی به کسی وارد شدن

خاکسترمال کردن-شستن ظرف با مالیدن خاکستر به آن
راه کشیدن چشم-خیره شدن بی اراده به جایی بدون پلک زدن

بریدن از کسی یا چیزی-دست کشیدن از چیزی-ترک کردن-قطع رابطه و دوستی

خشخاشی-نان خشخاش زده

خوردن بلا به جان-اصابت بلا با جان