کامل ترین مجموعه فرهنگ لغت، اطلاحات و تمثیل های خودمونی فارسی قسمت سیزدهم

دل دادن-دقت کردن-توجه کردن-عاشق شدن
بیرق کسی نخوابیدن-همواره کامروا بودن-پایدار بودن دولت و شکوه

جرواجر کردن-پاره پاره کردن
حرف‌های بی‌ربط و صد تا یک قاز

برآورد-تخمین

دهن بین-آن که به گفته ی این و آن عمل می کند

خوش اندام-خوش هیکل-خوش اندازه و برازنده

از دماغ فیل افتادن-بسیار متکبر و خودبین بودن

پا روی دم سگ گذاشتن-خشم شخص پستی را برانگیختن

از سر دست(کار یا سخنی که فورا و بدون تامل بکنند یا بگویند)

 
برای فاطی تنبان نشدن-بدرد نخوردن-قانع کننده نبودن-فایده نداشتن

از چشم کسی برق پریدن(شدت ضربه‌ای را که به کسی وارد شده است نشان می‌دهد)

چهار عمل اصلی-جمع و تفریق و ضرب و تقسیم

به غوره مویز شدن-آموزش ندیده و بی تجربه ادعا داشتن

به دق آوردن کسی-تا سر حد بیماری روحی یا مرگ کسی را رنج دادن

بریده بریده-منقطع-پاره پاره-گسسته

از ته دل-از سر صدق و صفا

 
ارنعوت-آدم ستبر و پرزور و بی‌انصاف

حرف نشنو-خیره سر و یکدنده

بی فک و فامیل-بی کس و کار

چروک انداختن-چین انداختن

تراشیده شدن-لاغر شدن
آستین‌سرخود(هر چیزی که وسیله‌ی کاربردش همراهش است)

دست و پا چلفتی-بی عرضه-نالایق-بی دست و پا

حَب-قرص

پا سبک-مبارک قدم-جلف و سبک

اما-اشکال‌تراشی-ایجاد شبهه

جاکش-پا انداز-دلال محبت
حلقه-واحد چیزهای گرد مانند دو حلقه فیلم-دو حلقه چاه
پر نفس-پر چانه-پر حرف-کسی که در دویدن نفسش دیر تنگ شود

 

اوضاع احوال-وضع و حال

زاغ سیاه کسی را چوب زدن-پنهانی مراقب کسی بودن

خوش رو-زیبا-خندان

خال باز-کسی که ورق ها را با تردستی می اندازد و مردم را فریب می دهد

تمام وقت-شامل تمام ساعت های کار

زبان گیره-وسیله ای که پزشک با آن زبان بیمار را هنگام معاینه گرفته و نگاه می دارد
دُردانه-لوس-ننر-عزیز بی خودی

دار زدن-اعدام گناهکار با آویختن از چوبه ی دار

تفنگ کشیدن روی کسی-با تفنگ به سوی کسی نشانه گرفتن

دوا گُلی-دوا قرمز-پرمنگنات

آفت-زن عشوه‌گر و فتنه‌انگیز

آدم بی‌معنی-آدم بی‌خود

 
حرف توی دهن کسی گذاشتن-سخنی را به کسی یاد دادن-تلقین کردن

آفتاب‌زردی-غروب آفتاب

زبر-خشن-غیر لطیف

دود-دخانیات-مواد مخدر

زبان بندان کردن-دهان همه را با ایجاد وحشت بستن و سپس چاپیدن

 
پول پول شدن-شکسته شدن ظرف چینی به تکه های کوچک

رضا ترکی-پارچه ی ابریشمی یزدی که در مشهد به آن علی شیر خدا می گویند.

بیخ خِر-بیخ گلو

 

خفتی-نوعی گردن بند از جواهرات-شلواری مانند چاقچور ولی بدون جوراب

 

جنجال آفریدن-زمینه ای برای هیاهو و آشوب به وجود آوردن

 

توله سگ-در حالت تحقیر: بچه

تند نویسی-سریع نویسی
حجله خانه-اتاق شب زفاف
خروجی-جای بیرون رفتن-مالیاتی که هنگام خارج شدن از کشور به دولت می پردازند

از چاله در آمدن و به چاه افتادن(از باران به ناودان پناه بردن)
جشنواره-جشن فزهنگی-فستیوال

دوری-ظرف غذاخوری پهن

پر بدک-خیلی بد

در و تخته-دو دوست خوب-زن و شوهر جور

بوسیدن و به تاقچه گذاشتن-ترک گفتن-کنار گذاشتن

زار بودن کار کسی-پیچیده و دشوار بودن کار کسی

چهار قُل-چهار سوره ی قرآن که با قُل آغاز می شود

از چشم افتادن-مورد بی مهری قرار گرفتن-بی‌اعتبار شدن

بیرق کسی نخوابیدن-همواره کامروا بودن-پایدار بودن دولت و شکوه

چشمک زن-نگا. چراغ چشمک زن
پوست سگ به روی خود کشیدن-بی شرمی را به نهایت رساندن

زاغول-دارای چشمان آبی رنگ

خانه گرفتن-نگا. خانه بستن-اجاره کردن خانه

آب در چشم نداشتن(شرم و حیا نداشتن)

خیز گرفتن-آماده ی حمله شدن-در نظر گرفتن مسافتی برای اطمینان از رسیدن به مقصد
دمه گیر-خفه کننده-نفس گیر

پینه بستن-سخت شدن پوست کف دست و پا

در ثانی-ثانیا-دوم

جواب دوپهلو-جواب نامشخص و مبهم

چینی-در یک رده قرار دادن آجرهای دیوار

اوت کردن-بیرون انداختن-بیرون کردن

دوا به خورد کسی دادن-مسموم کردن-به زور به کسی دارو یا مشروب خوراندن

 
چاله خر کُشی-یکی از گودهای تهران که پناهگاه مردم فقیر و بی نوا بود
پوست کسی را پر از کاه کردن-به طرز فجیعی کشتن

 

افندی پیزی-به‌ظاهر شجاع و در واقع ترسو-پهلوان پنبه
چشم زدن-چشم زخم زدن-ترسیدن

 

تحت اللفظی-کلمه به کلمه

 

دوز و کلک-توطئه-مقدمات طرح کاری نامشروع

دخالت کردن-در آمدن در کاری

تنوره-دودکش-آتشخانه ی سماور و مانند آن

آفتابه‌دزد-دزدی که به ربودن چیزهای بی‌ارزش بسنده می‌کند
زبانی-شفاهی

پشت سر کسی ایستادن-از کسی پشتیبانی کردن

پا روی خِر کسی گذاشتن-تنگ گرفتن بر کسی

رو-وقاحت-دل و جرات-پوشش

اهل بخیه(وارد در کار، اهل فن)
آش کشک خاله-کار ناگزیر-تکلیفی که بر عهده‌ی کسی باشد

به زخم خود زدن-دردی را درمان کردن-گوشه ای از گرفتاری خود را سامان دادن

دامب و دومب-آوای ضرب و تنبک

تیکه-چیز جالب-نصیب و قسمت-زن زیبا و خوشگل

خر کسی از پل گذشتن-گره کار باز شدن-از گرفتاری خلاص شدن

پیش-برنده-آن که جلو است

 

از جایی آب خوردن(ناشی از چیزی بودن)

مال دنیا

دیم-زراعتی که از آب باران آبیاری می شود

پیشس گیری کردن-جلوگیری کردن-دفع

خواه و ناخواه-از روی میل یا اجبار

خرحمال-کسی که فقط کارهای دشوار می کند

دستک دمبک-بهانه-دستاویز-پاپوش

چُلمن-پخمه-کسی که زود گول می خورد

از کفر ابلیس مشهورتر-گاو پیشانی‌سفید-نزد همه معروف

اشکال‌تراشی(ایرادگیری، گره در کار اندازی)

روکش درکش کردن-ساخت و پاخت کردن

رو-وقاحت-دل و جرات-پوشش

دری وری گفتن-سخنان نامربوط گفتن-چرند و پرند گفتن-آسمان و ریسمان به هم بافتن

 
چهره کردن-نگا. چهره شدن

 

از هفت خوان رستم گذشتن-موانع و مشکلات متعددی را پشت سر گذاشتن

پس هم بر آمدن-حریف یکدیگر بودن-از عهده ی هم برآمدن
چاله میدان-نگا. چاله خرکشی
از پارو بالا رفتن پول(ثروت بسیار داشتن)

 
 

دست نخورده-استفاده نشده-چنان که نهاده باشند

چشم باباقوری-نابینا-کور
استخوان ترکاندن-رشد ناگهانی اندام پس از رسیدن به سن بلوغ

بید خورده-کهنه و فرسوده

آب به آب شدن-تغییر آب و هوا دادن-بهبود یافتن به سبب سفر

 

در کوزه گذاشتن و آبش را خوردن-بی ارزش و بی اعتبار دانستن

دربست-یک جا-به طور کامل-به طور کلی

پشتی-بالش-حمایت

پوست کلفت-سخت جان-مقاوم

بکُش-تا سر حد مرگ-بیش از حد توانایی

آخش درآمدن(از درد نالیدن)

درزن-دوجین-دوازده تا از چیزی

رشوه خوار-کسی که برای انجام کاری ناروا دستمزد دریافت می کند

تکه-پاره ای از چیزی-زن زیبا و خوشگل-لقمه
از قرار(ظاهرن، آن‌طور که پیدا است)

از بن دندان-از ته دل-با میل و رغبت

 
تیر رس-میدان دید-منطقه ی نزدیک

خوره-جذام-آکله

چشمک زدن-بر هم زدن چشم به قصد ایما و اشاره

زانو-قطعه ی استوانه ای با زاویه های گوناگون برای تغییر مسیر لوله یا گرفتن انشعاب

باد توی گلو انداختن- باد به غبغب انداختن

جای شکرش باقی است-باید سپاس داشت که از این بد تر نشده است

 
 

رقصیدن کلاه کسی در هوا-بسیار شادی کردن-کلاه خود را به آسمان انداختن

بند کشی-پر کردن درزهای آجرها و سنگ ها با سیمان و ساروج

از زمین سبز شدن-ناگهان و بی‌خبر پدیدار شدن-به‌طور غیرمنتظره حاضر شدن
زهر چشم از کسی گرفتن-ترساندن-چنان تنبیه کردن که دیگر جرات تکرار خطا نباشد

آینه‌ی دق-آینه‌ای که شخص خود را در آن عجیب و غریب می‌بیند – شخص عبوس و بدقدم

آمد کردن(رخ‌دادن واقعه‌ای خجسته)

جفنگیات-سخنان یاوه

خرج-هزینه-پول مصرف روزانه ی خانواده
آب نخوردن چشم-امید نداشتن
 

چانه لغی-راز داری نکردن
 

این تن بمیرد(سوگندی که یا در اصرار و یا در اثبات حرف خود یاد می‌کنند)

چَخ چَخ-عیش و عشرت

پت و پاره-ژنده-فرسوده
پشتک زدن-معلق زدن-رنگ عوض کردن-تغییر عقیده دادن

پدر کسی در آمدن-بسیار اذیت شدن-دخل کسی آمدن

حاشیه نشین-تهیدستان ساکن در کناره های شهر

از سفیدی ماست تا سیاهی زغال-همه و همه چیز

زهر چشم از کسی گرفتن-ترساندن-چنان تنبیه کردن که دیگر جرات تکرار خطا نباشد

تاب-طنابی که از دو سو بر درخت یا دو ستون می بندند و در میان آن می نشینند

پادویی کردن-فرمان برداری از استادان در مورد کارهای سرپایی-فراهم آوردن مقدمات

رمبیدن-خراب شدن-فرو ریختن

آقام که شما باشید-خدمت شما عرض کنم

حرف مفت-سخن بی هوده و پوچ

 

جِز-صدای تماس آب با آتش-صدای تف دادن چیزی در روغن

دربند-کوچه ی بن بست-مانع در محل ورود

پدر کشتگی-دشمنی شدید-کینه

 
بستن به ریش کسی-زنی را به مردی انداختن-با فریب کسی را به کاری واداشتن

تفنگ سر پر-تفنگی که باروت و گلوله را از سر لوله به درون تفنگ می گذاشتند و با سمبه آن ها می فشردند

خِس خِس-صدای تنفس کسی که نفس تنگی دارد

تند رفتن-دور برداشتن-زیاده روی کردن-از حد خود تجاوز کردن

دوخت و دوز-خیاطی

تخم سگ-نوعی دشنام است مانند پدر سگ

دروازه بان-محافظ دروازه در فوتبال-گلز
دود گرفتن-پُک زدن

پر پری نشان دادن-کسی را فریب دادن و از راه به در بردن

چربیدن-برتر بودن-پیش بودن

بره کُشان-فرصت خوش گذرانی-هنگام استفاده های مالی

بد خط-کسی که ناخوانا می نویسد

از چیزی گلی چیدن-از چیزی بهره بردن

خوش ریخت-دارای هیکل برازنده

پسله-جای پنهان-در نهان

پر و پا قرص-دارای اعتقاد محکم-استوار

چله-چاق-چرب و چیلی
خواب و بیداری-در حالت بین بیداری و خواب

بیخ خِر کسی را چسبیدن-کسی را مقصر شناختن

توی گود نبودن-در متن موضوع نبودن-اطلاع دقیق نداشتن-در حاشیه بودن

پیشس گیری کردن-جلوگیری کردن-دفع

رو به رو شدن-برخورد کردن-ملاقات کردن-مواجهه شدن

زدن به هر دری-برای رسیدن به مقصود به هر جا و هر کسی متوسل شدن

پای چیزی ایستادن-از چیزی دفاع کردن

دیگ و بادیه را گرو گذاشتن-بسیار تهی دست و بی چاره شدن

از آب گل آلود ماهی گرفتن-از اوضاع درهم و آشفته بهره گرفتن

رو دست زدن-فریب دادن-خام کردن

از دهان گنده‌تر حرف زدن(گفتن مطالبی که در حد گوینده نیست)
بی پیر-آدم بد و تربیت نشده-چیز سخت-کار دشوار

از روی شکم‌سیری(از سر بی‌مسئولیتی، بدون تعمق)
چاووش-کسی که به هنگام رفتن زایر به زیارت اشعار مناسب می خواند

آب از لب و لوچه‌ی کسی سرازیر شدن(تمایل شدید داشتن، به طمع افتادن)

تو پر-دارای اطلاعات زیاد-آدم سنگین

از دندۀ چپ پا شدن-سخت عبوس و کم‌حوصله بودن

دانه دانه شدن-دانه ها از یکدیگر جدا شدن

حمال باشی-به تخقیر به آدم ناشی و بی عرضه می گویند

حاضری-غذایی که پختن نمی خواهد و به سرعت آماده می شود

چشم و دل پاک-کسی که به دیده ی بد به ناموس دیگران نگاه نکند

آلا گارسون(اصلاح موی سر زن به سبک موی پسران)

جالباسی-کمد لباس-جا رختی

دم و دستگاه چیدن-اسباب و آلات چیدن

 
تو نخ کسی یا چیزی بودن یا رفتن-کسی یا چیزی را پاییدن و زیر نظر داشتن

خرپا کوب-کسی که کارش ساختن خرپا است
خدا داده به فلانی-بختش یار بوده

تنه زدن-با تنه به کسی ضربه زدن

رگ خواب کسی را به دست آوردن-نقطه ضعف کسی را پیدا کردن-کسی را تابع خود کردن

شناکردن (بیشتر به قصد تفریح و بازی)
پشت میز نشین-کسی که کار اداری دارد-کارمند
آب باریکه-درآمد اندک اما مرتب
بوق سحر-نزدیک صبح-سحرگاهان
 

چوری-جوجه ی تازه از تخم درآمده

جر و بحث کردن-مجادله را به درازا کشاندن

از دست کسی در رفتن(کاری را بی‌اختیار و ناخواسته انجام دادن)

ریزه پیزه-کوچک اندام-ریز نقش
بدک-نه چندان بد
بال به بال کسی دادن-جانب کسی را گرفتن
 

چماق-چوبدست-گرز

برخورد کردن به تریج قبای کسی-گران آمدن-بی دلیل ناراحت شدن-به کسی توهین شدن

پَرپَر زدن-به سختی جان کندن-بی تابی بسیار کردن

 
چسو-ترسو-بزدل-آن که بسیار چس دهد

از راه نامشروع ) به پول و ثروت رسیدن
زیر دین رفتن-قرض دار شدن-مدیون شدن

هرماری-ز خوردنی یا نوشیدنی تلخ-کار سخت و دشوار
آب در جگر داشتن-توانایی مالی داشتن

 
بنجل-جنس بدرد نخور-آدم بیکاره و بی مصرف

خط در میان حرف زدن-آرام آرام و شمرده سخن گفتن

آتش سوزاندن(شیطنت و شرارت کردن)

به تته پته افتادن-به لکنت زبان افتادن
خودکرده-کاری که بدون مشورت شده باشد

 
چراغان کردن-جشن گرفتن

تاپاله چسباندن-بوسدن محکم و پی در پی
دست من و دامن تو-دستم به دامنت

جنس-کالا-کالای قاچاق-مواد مخدر مانند هرویین-تریاک و مانند آن ها

 

رویم به دیوار-هنگام گفتن مطلب ناخوشایندی می گویند

دوام کردن-دوام آوردن
جوجه خوردن-مرفه بودن-در ناز و نعمت زیستن

آشنا روشنا-دوست آشنا

انگشت عسلی به‌دیوار کشیدن(هنگامه بر پا کردن، مردم را متوجه‌ی جایی کردن)

 

تاب دادن-سرخ کردن در روغن-پیچیدن-خم کردن

 

چیز خور شدن-مسموم شدن

حاج بادام-گونه ای شیرینی از آرد و بادام و شکر

ژیلت-نیم تنه ی بدون آستین و جلو باز

چاچول-حقه باز-شارلاتان

از کسی خوردن-توانایی مقابله با کسی را نداشتن
آزار داشتن-انجام کاری به قصد اذیت دیگری-کرم داشتن

راست شدن مو بر تن-سخت ترسیدن-وحشت کردن

 

دو پا-انسان
اشکال‌تراشی-ایرادگیری-گره در کار اندازی
دیزی دِهناری-آدم بی ظرفیت و کم طاقت

خدا داده-دیم کاری

خرده بُرده-مشکل-اختلاف

 

رفتن بالای منبر برای کسی-پشت سر کسی بد و بیراه گفتن-غیبت کردن

با کسی تلیت شب جمعه خوردن-با کسی هم منفعت نبودن

پاشویه-دیواره ی حوض-آبروی کنار حوض

خاک تو سری کردن-نزدیکی کردن زن با شوهر
زدن به سر کسی-ناگهان فکری به سر کسی آمدن-عقل خود را از دست دادن

دست شستن از چیزی-از چیزی دست کشیدن-از داشتن چیزی ناامید شدن

آفتابِ پس دیوار(شامگاه)

از دست کسی کشیدن-از کسی در زحمت و رنج بودن

 
دق کُش کردن-سبب مردن کسی از غم و اندوه شدن

دامنی-پارچه ای که با آن دامن می دوزند

چلو-برنج آب کشیده
دق مرگ-دق کش
آش نذری(آشی که به نیت برآورده شدن دعایی بپزند)
بند انداختن-برچیدن موی چهره ی زنان با نخ تابیده

جوجه خوردن-مرفه بودن-در ناز و نعمت زیستن

خون دیدن زن-عادت ماهانه شدن زن
پدر کشتگی-دشمنی شدید-کینه
دامب و دومب-آوای ضرب و تنبک

دو دل-مردد-بی تصمیم
زکی-لفظی که به هنگام باور نکردن و رد کردن حرف طرف گفته می شود

تاپ و توپ-سر و صدای ضربه-داد و فریاد

 
اُرس و پرس(پرسش و پاسخ)

 

آمد نیامد داشتن(روی دادن واقعه‌ای که احتمال فرخنده و نحس‌بودن هر دو در آن هست)

دود و دم داشتن-بساط چای و قلیان یا تریاک گستردن

بند و بار-قید های اجتماعی-آداب زندگی

بازداشتی-زندانی موقت

پالان گذاشتن بر کسی-کسی را خر کردن-فریب دادن

از جنس چیزی بودن

از چشم کسی دیدن-کسی را مسئول چیزی دانستن

 
آب و تاب-تکلف-لفت و لعاب-تفصیل