کامل ترین مجموعه فرهنگ لغت، اطلاحات و تمثیل های خودمونی فارسی قسمت سیزدهم

دوا خور کردن-عرق خور کردن-مسموم کردن

به تور کسی خوردن-سر راه کسی ظاهر شدن-گیر کسی آمدن
خاک به سری کردن-همبستر شدن زن با شوهر
تخمی-به درد نخور-بی مصرف

افسارسرخود(خود‌رای، افسارگسیخته)

 

تنگ کسی افتادن-در مجاورت کسی قرار گرفتن

بازار پسند-مورد پسند خریدار و فروشنده-قابل فروش

دبه-دسته هایی از اراذل در قدیم که با یکدیگر شوخی های زشت می کردند

دندان پر کردن-ترمیم دندان آسیب دیده
 

دلنگ و دلنگ-صدای زنگ و ناقوس

پیش و پس کار را نگاه کردن-جوانب کار را سنجیدن

توی هم لولیدن-با هم و کنار هم ایستادن و حرکت کردن

دست از جان شستن-از جان گذشتن-پروای جان نکردن

زمین خوار-کسی که زنمین های بی مالک را تصاحب کند و به دیگران بفروشد

تنگاب آمدن-به جان آمدن

راپرت-گزارش-خبر

رای اعتماد-رایی که نمایندگان مجلس در تایید به دولتی بدهند

روان بودن-از حفظ بودن-از بر بودن
بزن بزن-زد و خورد شدید-کتک کاری
رو-وقاحت-دل و جرات-پوشش

زُل زُل-نگاه کردن زل زدن

به لج انداختن-به لجاجت انداختن

 

آبشان از یک جوی نرفتن-همداستان شدنشان ممکن نبودن-با هم نساختن

پَخ دار-چیزی که تیزی لبه های آن گرفته شده باشد

تاب خوردن-بازی کردن با تاب-پیچ و خم برداشتن

دیدن دم کسی-دم کسی را دیدن

دار و ندار-کل دارایی-تمام هستی
چاک کردن-نگا. چاک دادن

 

بزن و برو-کسی که در کار-دقت و دلسوزی ندارد

حیاط خلوت-حیاط کوچکی در جلو یا پشت خانه

 
ذاق و زوق-زن و بچه-سر و صدا و نق نق بچه

 

 
حلال کردن-از تقصیر کسی گذشتن-طلبی را به کسی بخشیدن
خاربست-دیوارمانندی از خار و خاشاک بر گرد چیزی

پشم کسی ریختن-از قدرت و مقام افتادن
الف شدن اسب(هر دو پا بلند کردن اسب)

خالی کردن دل کسی-کسی را ترساندن

چنگک-قلاب آهنی نوک تیز
جک و جانور-جانوران موذی مانند عقرب و رطیل و کرم و مانند آن ها

باور کسی شدن-گرفتار توهم شدن-تحسین و تمجید دیگران را حقیقت دانستن

جغور بغور-جگر و دل و قلوه ی گاو یا گوسفند که خرد کرده و با پیاز در روغن سرخ کنند

ابرو فراخی-خوشدلی-گشاده‌رویی

بد مزاج-عبوس-ترشرو-تندخو

آب رفتن-بی‌اعتبار شدن-کوچک شدن

دنگ و دیوانه-خُل و احمق-سخت داغ

آسمان گرفتن-فراگرفته شدن آسمان با ابر یا مه

بابا-پدر-شخص-در خطاب به هر کسی : برو بابا

آتو-بهانه-دستاویز-نقطه‌ضعف

آتش‌پاره(شوخ و شنگ، فرز و چالاک، کرم شبتاب)

با کسی سرشاخ شدن-با کسی در آفتادن

بی اُرس و پرس-بی مقدمه
تردستی-مهارت-شعبده بازی

آفتاب از کدام طرف در آمده؟(چه عجب از این طرف‌ها؟!)

خر لنگ خود را به منزل رساندن-با وجود سختی کار را به پایان رساندن

از سر کسی افتادن-عادتی را ترک کردن

 

دم کوتوله-کوتاه قامت-چیز کوچک

آفت-زن عشوه‌گر و فتنه‌انگیز

 
دخل و خرج کردن-درآمد بیش از هزینه شدن-سود بردن

خاکه-خرده ی هر چیزی

دُم عَلم کردن-اظهار وجود کردن-حالت تعرض به خود گرفتن

حرف دهن خود را نفهمیدن-مزخرف گفتن-حرف بی ربط زدن
بو دادن-بوی بد دادن-مشکوک بودن
دق مرگ-دق کش

تنه ی کسی به تن آدم خوردن-عادت و خوی کسی را پذیرفتن

دلگشاد-بیرون آمده از غم و اندوه

جد کمر زده-در نفرین به سید می گویند-یعنی جدش او را به سزایش برساند

اُزگل(بی‌سروپا، کم شعور و بی‌شخصیت)

دادستانی-دادخواهی-کار دادستان
از دهان گنده‌تر حرف زدن(گفتن مطالبی که در حد گوینده نیست)

چرب دست-ماهر-زبر دست

آه در بساط نداشتن-سخت بی‌چیز بودن-بیچاره و بینوا بودن

خود را شناختن-به حد بلوغ رسیدن

 

ابرو زدن(رضا دادن، اشاره کردن)

پیمانی-استخدام غیر رسمی

خود را به ناخوشی زدن-تمارض کردن

دست به فرار کسی خوب بودن-در گریختن استاد بودن

پابوسی-زیارت

رو-وقاحت-دل و جرات-پوشش

 

روی پا بند نبودن-آرام و قرار نداشتن

دُم دار-پر رو-وقیح-دریده

آفتاب لب بام-پیری نزدیک به مرگ

پخش و پلا-پراکنده-تار و مار
تر کردن لب-چیزی آشامیدن-به یک اشاره ترتیب کاری را دادن-حرف زدن

 

افتادن توی پوست کسی(کسی را وسوسه کرد)

 

دست و پا پنبه ای-دست و پا چلفتی-بی عرضه-بی دست و پا

جلف-سبک-کسی که حرکات سبک دارد

 

ذِله آمدن-به ستوه آمدن-خسته و عاجز شدن

بالا آمدن دل و روده-به حالت تهوع افتادن

جای ارزن نبودن-بسیار شلوغ بودن-جای سورن انداختن نبودن-سگ صاحبش را نشناختن
 

پیچ-آن جا که را به سوی دیگری رود
خداپسندانه-مورد پسند خدا

از خجالت آب شدن(بسیار شرمنده شدن)

 
آلاف و الوف(مال و ثروت، جاه و مقام)

از کسی کشیدن(از کسی رنج کشیدن)

خبر مرگش-خدا مرگش بدهد

تک و تنها-یکه و تنها-به تنهایی

داغ و درفش کردن-مجرمی را برای اقرار کردن داغ کردن

ابرو تنگ کردن-ناز و غمزه نمودن-افاده و بی‌اعتنایی کردن

پای کسی را از جایی بریدن-آمد و رفت کسی را از جایی قطع کردن

چشم به روشنایی افتادن-سودی را در جایی گمان کردن و به آن طمع کردن

چیز-آلت تناسلی

حلبی آباد-آلونک نشین های خارج از شهر

 

دود از کله ی کسی برخاستن-سخت شگفت زده شدن-حیرت بسیار کردن

حاملگی-آبستنی

پشت پا پزان-آیین و رسم پختن آش پشت پا. آش پشت پا

دست به یکی کردن-همدست شدن-متحد شدن

داد کشیدن-عصبانیت و خشم نشان دادن

به خون کسی تشنه بودن-کینه ی کسی را سخت در دل داشتن-با کسی سر جنگ داشتن

خانه خراب کن-بدبخت کننده-زیان رساننده
تو سری زدن-تحمیل عقیده با دشنام و اهانت

آقایی فرمودن-لطف کردن-محبت کردن

ترکیدن بغض- بغض کسی ترکیدن

پدر مرده-یتیم-خطابی به هنگام خشم مانند پدر آمرزیده یا ننه مرده

اشهد را گفتن(برای مرگ آماده شدن)

دم کار گرفتن-به کار واداشتن

زیر چاق کردن-برای آماده کردن خود تمرین کردن و مهارت یافتن

بله بُری-گفتگو برای تعیین شرایط عقد و میزان حقوق زن و شوهر

پرواربندی-پرورش گاو گوسفند برای سر بریدن

تاراغ و توروغ-آوایی که از برخورد دو چیز برخیزد

به نفس نفس افتادن-نفس نفس زدن

 

چموش-سرکش-یکدنده

چپ چُس-اصطلاحی تحقیرآمیز برای خطاب

از چیزی (کسی) متنفر و بیزار شدن

آب حیات(عشق و محبت، دهان معشوق)

ذکر مصیبت-بیان درد-یادآوری رنج های خاندان محمد و به ویژه حسین
جفنگیات-سخنان یاوه

چانه لغی-راز داری نکردن

حق بردن-رشوه بردن-از راه حق و حساب گرفتن-درآمدی منظم داشتن

خاکروبه ای-سپور-آشغالی

دعوا راه انداختن-سبب جنگ و جدال شدن

رایانه-کامپیوتر

پیش خودمان بماند-به کسی مگو-نشنیده بگیر
تنگاتنگ-بسیار نزدیک به هم-بدون فاصله

خود را خراب کردن-خود را کثیف کردن

 

ذکر مصیبت-بیان درد-یادآوری رنج های خاندان محمد و به ویژه حسین

راه آهن-دو خط آهن موازی که قطار بر آن حرکت می کند

زمین خوردن-از دست دادن تعادل و به زمین افتادن-شکست خوردن در زندگی-شکست خوردن در کُشتی

 

از بیخ گوش کسی گذشتن(در برابر خطری قرار گرفتن و آسیب ندیدن)

 

چوب را از پهنا پرتاب کردن-ناشیانه عمل کردن

آن سفر(آن بار، آن دفعه)

پیچاندن کسی-کسی را گرفتار درد سر کردن-کسی را سوال پیچ کردن

به نعل و به میخ زدن-دو جانبه رفتار کردن-نه سیخ بسوزد نه کباب
پدر مادر دار-نجیب-اصیل-آبرومند و خوب

اردنگ(تیپا، لگدی با نوک پا)
از هفت دولت آزاد بودن-شاد و آزاد بدون نگرانی از قضاوت دیگران زندگی کردن
چراغ پا-حالتی که اسب دو دست خود را بلند کند و راست بایستد
چین و چوروک-چین و شکن
چای کار-کشت کننده ی چای

تو خیک کسی فرو رفتن-کلاه سر کسی گذاشتن-به کسی قالب کردن

پل کسی آن سر آب بودن-کار کسی بسیار خراب بودن

ریگ تو کفش داشتن-خرده شیشه داشتن-رو راست نبودن-با شیله پیله بودن

دوا خوری-عرق خوری-مجلس صرف مشروبات الکلی

چهار طاقی-فضای سقف دار و بدون در

پر رو-بی شرم-وقیح-دریده

از چاله در آمدن و به چاه افتادن(از باران به ناودان پناه بردن)

چینی بند-چینی بند زن

 

خاطر خواه-عاشق-دل باخته
چشمه آمدن-گوشه ای از مهارت خود را نشان دادن
از کسی کشیدن(از کسی رنج کشیدن)

 
آماده‌باش(حالت آماده بودن برای رویارویی با خطر)

دهنی کردن-آب دهان زدن به غذا یا چیزی

برق از کسی پریدن-سخت ترسیدن-جا خوردن

جیغ جیغو-اهل داد و فریاد-پر سر و صدا
الحق(به‌راستی، حقیقتن)

دخیل بستن-بستن پارچه ای به ضریح یا سقاخانه به نیت برآمدن حاجتی

دست بر قضا-از قضا-به طور غیر منتظره-ناگهان

درز را آب دادن-از راه به در شدن

چار چار کردن-داد و فریاد راه انداختن

از گردۀ کسی کار کشیدن(کسی را به سود خود بی‌رحمانه به کار واداشتن)
آغبانو-لقبی برای زنان محتشم و بزرگ

چاتمه-چند تفنگ که یه صورت ضربدر به هم تکیه داده اند

دَم دار-هوای گرم و پر رطوبت

آدم بی‌سر و پا(متضاد آدم درست‌وحسابی)

آب شدن-شرمنده شدن-رفتن آبرو-به فروش رفتن کالا

خرد و خمیر-نگا. خرد و خاکشیر-له و لورده

آبگوشتی-بی‌ارزش-پیش پا افتاده
زبان به دهان نگرفتن-پیوسته گریه کردن-آرام نگرفتن

پر رودگی-پر گویی-پر حرفی
خرده پا-کاسبان جزء و کم سرمایه

چشم چپ به کسی انداختن-دشمنی کردن با کسی
دُم بریده-زرنگ و ناقلا-بدجنس

چار سری گفتن-متلک گفتن-کلفت بار کسی کردن-حرف مفت زدن

زُل زُل-نگاه کردن زل زدن

آب رفتن زیر پوست کسی-پس از لاغری کمی فربه شدن

روی خون افتادن زن آبستن-بچه انداختن

با نگاه کسی را خوردن-با چشم خریدار یا شهوانی به کسی نگریستن

بد آب و رنگ-نازیبا-بی رونق-بی جلوه

انگشت به دهان نهادن-متحیر ماندن

آستین‌سرخود(هر چیزی که وسیله‌ی کاربردش همراهش است)

درآوردن دلی از عزا-پس از مدت ها گرسنگی غذای مفصل و مطبوعی خوردن-به خوشی و راحتی ساعتی را گذراندن

دق کُش کردن-سبب مردن کسی از غم و اندوه شدن

دعوا راه انداختن-سبب جنگ و جدال شدن

دست مریزاد-آفرین !-دستت درد نکند !

چال افتادن-گود شدن

پا به پا شدن-تردید داشتن

جنس کسی خرده شیشه برداشتن-آب زیر کاه بودن-حقه باز بودن

خر خود را راندن-تنها به فکر خود بودن-به کار خود ادامه دادن

خون کسی را به شیشه کردن-کسی را رنج و آزار بسیار دادن

ذکر مصیبت-بیان درد-یادآوری رنج های خاندان محمد و به ویژه حسین

زیر لفظی-هدیه ای که پس از بله گفتن به عروس می دهند

ته دار-پایه دار

این تو بمیری از آن تو بمیری‌ها نیست(از این گرفتاری به‌سادگی دفعات پیش رها نمی‌توان شد)

از سرما چاقو دسته کردن(به پهلو دراز کشیدن و زانوها را روی شکم جمع کردن و دست‌ها را میان پاها فرو بردن)

پشت پا-فنی از کشتی برای انداختن حریف

استخوان جلوی سگ انداختن(با بخششی ناچیز دهان کسی را بستن)

حسن سینه-چاک کسی که به سر و وضع خود توجه نمی کند

دست و پا شکسته-ناقص-ناتمام

داریه نم کن-کسی که پوست داریه را نم می زند تا نیکو بنوازد-چاپلوس

اتصالی کردن(در یک مدار یا سیم‌های برق جریان ناخواسته روی دادن)

جُستن-چیز گمشده را یافتن

پا گذاشتن-وارد شدن-رسیدن

از دولت سر(به لطف کسی، از برکت وجود کسی)

داغان کردن-از هم پاشاندن-متفرق کردن

رای کسی را زدن-کسی را از تصمیمی منصرف کردن

ریختن روی دایره-روی داریه ریختن

دست از همه جا کوتاه شدن-بی چاره و بی پناه شدن
زیپو کسی را زدن-از کار برکنار کردن-معزول کردن

رشوه خوار-کسی که برای انجام کاری ناروا دستمزد دریافت می کند

خشکه مقدس-متدینی که جز اطاعت از ظاهر احکام دینی به چیزی تن نمی دهد

بگو بخند-خوش مشرب-بذله گو

پا پیچ-شکایت-سخن چینی-مزاحم

تپه گذاشتن-بول کردن

ای والله(در مقام تایید و اعتراف به برتری کسی گفته می‌شود، آری به خدا)

تا فیها خالدون-تا پایان-همه و همه

 

دست بلند کردن-بالا بردن دست به نشانه ی آمادگی پاسخ گویی-اعلام رای و نظر

تحت الشعاع بودن-زیر نفوذ و تاثیر دیگری بودن
برو برگرد-چون و چرا
بغل گرفتن-در آغوش گرفتن

در رفتن کار از دست کسی-قافیه را باختن-اراده ی کار از دست کسی خارج شدن
پا-حریف

بلد-راهنما-کسی که راه را می شناسد

خایه مالی کردن-چاپلوسی کردن-نگا. دستمال ابریشمی داشتن

دست کردن-دست فرو بردن

خالی خالی-بدون چیز دیگری

پوز زدن-دهان زدن

رک حرف زدن-بدون پروا و ملاحظه حرف زدن-صریح و روشن سخن گفتن

رنگ آمیزی-آمیختن رنگ های گوناگون به هم

خاک عالم-تکیه کلامی برای اظهار تعجب و شرمندگی و ناراحتی

دو به دو-دو تا دو تا

 

چفت-چسیده-تنگ-زنجیر در

 
برگ برنده-ورقی که با آن بتوان بازی را برد-وسیله ی اثر بخش

 

دست بالا را گرفتن-حداکثر را فرض کردن

 

انداختنی-جنس نامرغوب

دست علی به همراه-علی یارت باد

 

خز گیر آوردن-نگا. خر گرفتن کسی

دست دراز کردن-به حریم و حقوق دیگران تجاوز کردن
بد سابقه-بد پیشینه-دارای گذشته ی بد

درو کردن-پشت سر هم با گلوله زدن و انداختن
زُق زدن-تیر کشیدن و درد کردن اعضای بدن

دخل-موجودی صندوق-صندوق مغازه-برداشت

پس انداختن-جمع کردن پول-بچه به دنیا آوردن-به عقب انداختن

چوب رخت-چوبی افقی که جامه را بر آن می آویزند

پنجه بوکس-سلاحی سردئ به صورت حلقه های به هم پیوسته و دارای برآمدگی های برجسته

دُوال پا-آدم سمج

خط هوایی-راه هوایی-مسیر هواپیما

چراغان شدن-جشن گرفتن

 

چشم، کرایه خواستن-کار کودکی که هر چه ببیند بخواهد

آدم چوبی(بی‌عرضه و دست‌وپاچلفتی)

چُس افاده-افاده ی بی جا
تفنگ دار-جنگنده ی مسلح به تفنگ
دست خوش !-آفرین

چشم و دل پاک-کسی که به دیده ی بد به ناموس دیگران نگاه نکند

 

آتو-بهانه-دستاویز-نقطه‌ضعف

حال نداشتن-مریض بودن-بی حال بودن

خرده خر-کسی که آذوقه ی خانه را روز به روز می خرد نه یکجا
خشت انداختن-لاف زدن-گزافه گفتن

از آب گل آلود ماهی گرفتن-از اوضاع درهم و آشفته بهره گرفتن

تار و تنبک-وسایل موسیقی-آلات ضرب و نوازندگی
آهوی خاور(آفتاب)

ترق و تروق-سر و صدای به هم خوردن دو یا چند چیز

 
چراغ پریموس-چراغ تلمبه ای-نوعی اجاق نفتی
زاغ سیاه کسی را چوب زدن-پنهانی مراقب کسی بودن

آتشِ بسته(طلا)

بستن خود به کسی-خود را به کسی منتسب کردن

چل نکه-پارچه ای که از انواع پارچه های بریده شده سر هم دوخته شده باشد

زنده باد مرده باد-جار و جنجال سیاسی-تظاهرات سیاسی-شعارهای موافق و مخالف دادن

پر و پا دادن-اتفاق خوبی افتادن

 

رج کردن-رج بستن

اُق گرفتن-حالت تهوع پیدا کردن

خانه خراب کردن-بدبخت کردن-بی چیز کردن

جان کندن-رنج بسیار بردن-با سختی فراوان کاری را انجام دادن

چینی بند-چینی بند زن
زوار-زه وار-چیزی شبیه به زه

 
بومی-محلی-اهل همان سرزمین
پدر کسی را در آوردن-کسی را تنبیه کردن-بسیار آزار دادن
تغ تغ-صدای برخورد دو چیز به هم

آبِ سیاه-نیمه کوری

تا خرخره زیر قرض بودن-وام بسیار داشتن

بیشتر از کوپن حرف زدن ،-سخنان بالاتر از حد و مقام خود گفتن پا را از گلیم خود فراتر نهادن

حلوای تن تنانی-نوعی حلوا

جنس بد بیخ ریش صاحبش-کالای بد به فروشنده اش باز می گردد

خیابان گردی-بی کاری-ولگردی
دُم عَلم کردن-اظهار وجود کردن-حالت تعرض به خود گرفتن

 

تند کردن-سریع شدن در رفتار و حرکت-زبان گز کردن غذا

درد دل-غم و اندوه درونی

انداختنی(جنس نامرغوب)

تحت الشعاع قرار دادن-زیر نفوذ و تاثیر قرار دادن

خستگی در کردن-استراحت کردن

بی پا-از تاب و توان افتاده-فرسوده

جدول کشی-خط کشی و شبکه بندی