بهترین مجموعه فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری مردم ایران قسمت 197

چراغ موشی-هر چراغی که به کمک حلبی یا چیزی مانند شیشه ی مربا به عنوان مخزن نفت و یک فتیله درست شود

التفاتی-داده شده-مرحمتی-اعطا شده
بر و بچه ها-زن و بچه-جماعت دوستان

آبِ خشک-آب بسته

دو بامبی-دو دستی-با دو دست

 

 

به دل خود صابون مالیدن-به خود وعده ی خوش دادن

بال در آوردن-به سرعت رفتن-بسیار خوشحال شدن

 

 
چراغ باران-چراغانی

اوستاکار-استادکار-ماهر و مسلط
خورد رفتن-از بین رفتن قسمت اضافی در خیاطی-جذب شدن و حل شدن در چیزی

آتش به گور کسی باریدن(پس از مرگ دچار عذاب شدن)

زمین را به آسمان دوختن-گزافه گویی کردن-دروغ های شاخ دار گفتن

پوست و استخوان شدن-بسیار لاغر شدن

 

جو گندم-جویی که به گندم شباهت دارد-یک در میان بودن دو چیز

تا کش به کشمش می خوره-هنوز چیزی نشده-سر کوچک ترین بهانه

دید و بازدید-ملاقات خویشان و دوستان با یکدیگر

با کرم الکاتبین بودن حساب کسی-گرفتار وضعی شدن که فقط خدا می تواند آدم را نجات بدهد

امروزه روز(این روزها، در این دوره و زمانه)

از منبر پایین آمدن(از پرچانگی دست برداشتن، سخن را به پایان آوردن)
آدم شش‌درچهار(شخص کوچک اندام و ریزنقش)
جناغ-استخوان جلو سینه ی مرغ

پَتی-لخت-برهنه

ریغو-مردنی-ضعیف مزاج-کم مقاومت

پا در هوا بودن-نامعلوم بودن تکلیف

بار کسی نبودن-شعور و آگاهی نداشتن

بود و نبود-آنچه می تواند وجود داشته باشد-مال و منال-همه ی دارایی

در به دری-بی خانمانی-آوارگی

 
آسمان گرفتن(فراگرفته شدن آسمان با ابر یا مه)

برو برگرد-چون و چرا

دک و دهن-دک و پوز

الو(شعله‌ی آتش، در پاسخ به زنگ تلفن یا خانه می‌گویند (یعنی می‌شنوم))

 

 

از جلوی کسی در آمدن(در برابر کسی مقاومت کردن)
آش نذری-آشی که به نیت برآورده شدن دعایی بپزند

پر به پر کسی دادن- بال به بال کسی دادن

دزدیدن قد-خود را برای دیده نشدن خم کردن

 

بد شگون-شوم-بد اختر-بد یمن

چهار عمل اصلی-جمع و تفریق و ضرب و تقسیم

خوش عیار-خوش ذات-خوش جنس

 
زیختن آب پاک روی دست کسی-یکسره نومید کردن کسی

باد رها کردن-رها کردن باد شکم-تیز در کردن

به خود گرفتن-به خود پنداشتن-مربوط به خود دانستن

پت پت کردن-صداکردن فتیله ی چراغ بر اثر تمام شدن روغن آن

د ِ ؟-واقعن ؟-راستی ؟

از جایی آب خوردن-ناشی از چیزی بودن

بند آوردن-متوقف کردن

چپ رو-تند رو

داغ دیده-مصیبت رسیده-کسی که شاهد مرگ عزیزی شده است

خالی خالی-بدون چیز دیگری

آب را گل آلود کردن(برای سود خود کارها را به هم زدن)

داغ دیدن-شاهد مرگ عزیزی شدن

دلمه-لخته-منعقد-سفت شده

پوست و استخوان شدن-بسیار لاغر شدن

پیش کردن گربه-راندن گربه

دق مرده-گرفتار شده به بیماری دق-غمگین

آب نمک زدن(با شیرین زبانی گفتن)

خندق بلا-شکم

خدانگهداری کردن-خداحافظی کردن

خاک تو سری کردن-نزدیکی کردن زن با شوهر

اشتباه لپی(اشتباه لفظی)

چشم واسوخته-چشم برتافته

خاله خامباجی-نگا. خاله خاک انداز

 

رویم به دیوار-هنگام گفتن مطلب ناخوشایندی می گویند

تو پر-دارای اطلاعات زیاد-آدم سنگین

ریشه کردن-قوام یافتن-جایگیر شدن-مستحکم شدن وضع

حدمتکار-مستخدم

خفگی-حالت فشردگی گلو و تنگی نفس

از جیب خوردن-در آمد نداشتن-از بس‌انداز خرج کردن
چرخ کردن-دوختن با چرخ خیاطی-خرد کردن گوشت با چرخ گوشتی

از ریش برداشتن، روی سبیل گذاشتن(کار غیرمنطقی و بی‌نتیجه کردن)

 

دو دو زدن-تکان تکان خوردن

چتوَل-یک چهارم

پا به زا-حیوان یا انسانی که هنگام زایمانش نزدیک است

پشت-نسل-فرزندان

 
بغ کردن-چهره درهم کشیدن-ترشرو شدن

آستین بالا زدن(آماده شدن، به کاری برخاستن، پا پیش گذاشتن)

 
ابرو کج کردن-خشم گرفتن

دل واپسی-نگرانی-اضطراب

اتیکت-برچسب-آداب و رسوم-قاعده

 

جور در آمدن-نگا. جور آمدن

آهنگ ریپ‌دار(آهنگی که یک ضرب آن کم باشد)
بده اون دستت-آی زکی !

آبستن فرزندکش-دنیا-روزگار

 
آش پختن برای کسی-کسی را برای آزار کسی برانگیختن-برای کسی توطئه‌ای ترتیب دادن

دلخور بودن-گله مند بودن-ناراضی بودن

به روی کسی آوردن-به چشم کسی آوردن-به کسی یادآوری کردن
چهار خانه-شطرنجی-خشت خشتی

به پیش-فرمان نظامی برای حرکت سپاهیان به جلو

پی جوری کردن-پی جویی کردن-دنبال نمودن

استخوان در گلو داشتن-رنج و سختی کشیدن

حلوا خور-مرده خور-کسی که همیشه برای خوردن به مجالس ترحیم می رود

تنگ گذاشتن-زیر فشار قرار دادن

آشنایی دادن-خود را معرفی کردن

به دل گرفتن-رنجیده خاطر شدن

خیط کشیدن-خط کشیدن

 

پَهن آباد-پول بسیار ناچیز و کم ارزش

پایان نامه-رساله ی پایان تحصیل
حلال بودی-نگا. حلال به زنده ای

 

دست-بار-دفعه-مرتبه-واحد وسایل گوناگون

از پارو بالا رفتن پول-ثروت بسیار داشتن

در هم لولیدن-توی هم رفتن

دل و جگر چیزی را بیرون آوردن-چیزی را به هم ریختن-نامرتب و درهم و بر هم کردن

خرده خرده-کم کم-رفته رفته

خودکار-دستگاهی که نیازی به مراقبت انسان ندارد
دری وری-سخن بی سر و ته-چرند و پرند

جان جانی-صمیمی-یکدل

حرف شنو-سر به را-مطیع

رفیق بازی-زیاده روی در دوستی کردن
دماغ تیز داشتن-شامه تیز داشتن

چشم خوردن-نظر خوردن

باج به شغال دادن-به شخصی پست رشوه دادن

زنده بلا، مرده بلا-کسی که هم در زندگی و هم پس از مرگ موجب زنج و آزار مردم است
ته بر کردن-از ته بریدن

خل بازی درآوردن-مثل دیوانه ها رفتار کردن

زن-عاری از مردانگی-ناجوانمرد-ترسو
زیگزاک-خط شکسته-کنگره دار
آبِ سیاه-نیمه کوری

چشه ؟-او را چه شده ؟

داراشکنه-سمی قوی از گروه کلرور جیوه

دولت منزل-دولت سرا

دهان به دهان شدن-بحث و مجادله کردن-با پست تر از خود جر و بحث کردن
پا در هوا-بی اساس-بی اصل-غیر قطعی

جزغاله شدن-سخت سوختن-زغال شدن

رو به قبله بودن-در خال مرگ بودن

خوشمزه-آدم اهل شوخی-بذله گو

خوش اندام-خوش هیکل-خوش اندازه و برازنده

خنج انداختن-پنجول انداختن-خراشیدن پوست دیگری با ناخن

دقه-دقیقه

اوقات‌تلخی-ترش‌رویی-عصبانیت

آیینه‌ی اسکندری-آفتاب

بوگندو-آدم کثیف و بد بو

خوش ترکیب-نگا. خوش تراش

پر گو- پر چانه

بیخ-کاملا نزدیک-تنگ چیزی

آخِی(صوتی برای تاثر یا شادی)

دُهُل دریده-بی شرم-ناپارسا

دست کسی را کوتاه کردن-کسی را از چیزی یا کاری کنار گذاشتن

ازدست‌رفته-عاشق

تخم طلا گذاشتن-کنایه از چیز گران بها آوردن-کار بسیار مهمی انجام دادن

آزار داشتن(انجام کاری به قصد اذیت دیگری، کرم داشتن)

خرپا-چوب بندی زیر سقف یا پل

بسیار دلواپس و نگران بودن

این به آن در-چیزی که عوض دارد گله ندارد-در مقام انجام عمل متقابل می‌گویند

انسان(آدم خوب و پایبند به اصول اخلاقی)

چم کسی را گرفتن-دل کسی را به دست آوردن

ارزیاب-کسی که بها و ارزش پولی چیزی را تعیین می‌کند

از این حَسن تا آن حَسن صد گز رسن-در باره‌ی دو چیز گویند که ظاهری یکسان و بهایی بسیار متفاوت دارند

آدم نچسب-کسی که جاذبه‌ای ندارد و علاقه دیگران را جلب نمی‌کند

د ِ ؟-واقعن ؟-راستی ؟
بسیار دلواپس و نگران بودن
ادا در آوردن-مسخرگی کردن-تظاهر کردن-تقلید کردن

پاتیل-دیگ بزرگ مسی-مست مست
د ِ-حرفی برای بیان مداومت

 

دیدن چیزی از چشم کسی-از او دانستن-به حساب او گذاشتن

 

خاطر خواه-عاشق-دل باخته

توپ زدن-روی دست حریف برخاستن-کلک زدن

تکیه-محلی برای روضه خوانی-پشت به چیزی دادن

حالا حالاها-مدت دراز

دیم کار-کشاورزی که کشت خود را دیم زراعت می کند

باز و ولنگ-گل و گشاد-بی نظم و ترتیب

دلبخواهی-دلبخواه

بافتنی-جامه ای که با دست بافته شده باشد

بور شدن-دماغ سوخته شدن-خجالت زده شدن

 

دست اندر کار شدن-آغاز به کاری کردن

بنجل-جنس بدرد نخور-آدم بیکاره و بی مصرف

آب از دریا بخشیدن(از کیسه‌ی خلیفه بخشیدن)

خُرخُر-آواز نفس شخص خوابیده

پا گشا-نخستین دعوت خویشاوندان از عروس و داماد

دسته کلید-مجموعه ی کلیدها در یک حلقه یا بند
خاله خاک انداز-همنشین سر و زبان دار

بزن بهادر-اهل دعوا و مرافعه-قلچماق-پر زور

حیوانی-نگا. حیوانکی

تشنه ی چیزی بودن-یه چیزی سخت اشتیاق داشتن

ارواح بابات(به هنگام سرزنش برای ناکام شدن در کاری گفته می‌شود)

 
بد دماغ-کسی که زود رنج است و زود قهر می کند
چوروک افتادن-چین پیداکردن چیزی
چشم واسوخته-چشم برتافته

 
زیپو-بی رنگ و رو-بی رمق-رقیق و بی مزه

زیپ-نوعی بست ساخته شده از دو نوار دارای دندانه های فلزی یا پلاستیکی قابل درهم افتادن

آلا گارسون-اصلاح موی سر زن به سبک موی پسران

پیش فنگ-جلوی رو قراردادن تفنگ به طور عمودی

این پهلو آن پهلو شدن(این دنده آن دنده شدن، غلتیدن از پهلویی به پهلوی دیگر)

 

چای کاری-کشت و زرع چای

چوب-واحد پول در معاملات بازاری برابر با هزار تومان

دل کسی خون بودن-سخت رنجیده بودن-بسیار اندوهناک بودن
خوار و ضعیف-نحیف-ناتوان

روغن گرفتن از آب-از هر اتفاق خوب یا بدی به سود خود بهره گرفتن
چیلک دان-چینه دان

پیر بی خواب-کسی که دیر یا کم بخوابد-کودک

 

ژست آمدن-برای افاده حالت به اندام و چهره دادن

حشک شویی-شستن لباس با مواد شیمیایی با کمی یا بدون آب

رنگ گذاشتن و رنگ برداشتن-رنگ به رنگ شدن

به کسی نگفتن که بالای چشمت ابروست-به کسی که ساده ترین مطلب را نمی پذیرد یا تحمل نمی کند و زود رنج یا زود خشم است نمی توان چیزی گفت

پیل پیلی خوردن-در راه رفتن به چپ و راست متمایل شدن
در هم رفتن-در فکر فرو رفتن-خشمگین شدن
آتو(بهانه، دستاویز، نقطه‌ضعف)

چهار چشمی پاییدن-با دقت مواظب بودن

بساط در آوردن-الم شنگه راه انداختن-رسوایی به بار آوردن

دوش فنگ-نهادن قنداق تفنگ در کف دست و لوله ی آن بر دوش

توپ ِ توپ-ثروتمند-بی نیاز

پیداش کردن-کسی را یافتن-گیر آوردن

اشکنک سرشکنک داشتن-با خطر همراه بودن

بچگی کردن-بیخردانه
خدا برکت-خدا بیش ترش کند

آتش بی‌باد(ظلم، می)

 

 
تخت شدن-صاف و هموار شدن-کاملا نشئه شدن

چاقوکش-کسی که با چاقو به مردم حمله می کند-آدم شزیر و عربده کش

چرند-حرف پوچ و بی معنی

چروک افتادن-چین افتادن-ناصاف شدن

جلز-نگا. جز

زهره ترک شدن-زهره آب شدن
بلا گرفته-گرفتار بلا-شیطان-شلوغ
اِحلیل خوردن-فریب خوردن

خانه نشین شدن-از کار بی کار شدن-معزول شدن

پز عالی جیب خالی-کسی که در عین تهیدستی افاده داشته باشد و خودش را بگیرد

آب اندام(زیبا تن و خوش‌رو)

خودفروشی-فاحشگی-خیانت

اخت شدن با کسی(مانوس شدن با کسی)

جان به لب رسانیدن-صبر و طاقت کسی را تمام کردن

بلد-راهنما-کسی که راه را می شناسد

بد خط-کسی که ناخوانا می نویسد

به بخت خود پشت پا زدن-فرصت مناسبی را از دست دادن-از خوشبختی مسلمی چشم پوشیدن

خوش صحبت-شیرین زبان-خوش کلام

آلت دست کسی شدن(مورد سوء استفاده قرار گرفتن)

 

اتیکت(برچسب، آداب و رسوم، قاعده)
جدا جدا-یکی یکی-جداگانه

دیر رس-میوه ای که دیر می رسد

جا خالی دادن-در بازی هایی مانند والیبال و فوتبال توپ را به جایی انداختن که دست یازیگر حریف به آن نرسد

 

بلا به دور-بلاها دور باد
آبستن فرزندکش-دنیا-روزگار

آینه‌ی دق(آینه‌ای که شخص خود را در آن عجیب و غریب می‌بیند – شخص عبوس و بدقدم)

انگشت بر حرف نهادن(ایراد گرفتن، نکته‌گیری کردن، اعتراض کردن)

بز دل-ترسو

خایه دار-با جرات-شجاع

پاشنه ی دهان را کشیدن-دشنام فراوان دادن

داغ چیزی را به دل کسی گذاشتن-کسی را از چیزی محروم ساختن و در حسرت آن گذاشتن

 

خوشایند-مطبوع-پسندیده

ریش در دست کسی دادن-اختیار خود را به دیگری سپردن-کار خود را به دیگری واگذار کردن

انگشت بلند کردن(اجازه‌ی سخن خواستن)

پیله کردن دندان-ورم کردن لثه

خر خود را راندن-تنها به فکر خود بودن-به کار خود ادامه دادن
حلقه-واحد چیزهای گرد مانند دو حلقه فیلم-دو حلقه چاه

ترقه فرنگی-بچه ی شرور

 

دیدن چیزی از چشم کسی-از او دانستن-به حساب او گذاشتن

جان کندن-رنج بسیار بردن-با سختی فراوان کاری را انجام دادن

راحت کردن خیال کسی-به کسی اطمینان خاطر دادن

دال-خمیده-کج

 

رج کردن-رج بستن

بار شیشه-بار شکستنی-کودک در شکم مادر

اتر خان رشتی-آدم پرافاده

پاشویه کردن-شستن پای بیمار با آب گرم نمکدار برای پایین آورد تب

ادب شدن(فهمیدن، با تنبیه عاقل شدن، تجربه آموختن، آدم شدن)

 

چِل-خل و دیوانه

زیر گوشی-بالش بسیار کوچک که هنگام خواب زیر گوش می نهند
از شیر مادر حلال‌تر-چیزی که در تعلق آن به کسی تردیدی نیست

حرف کسی شدن با کسی-با کسی مشاجره پیدا کردن
دیر فهم-کند ذهن-کودن

تو پوست کسی افتادن-کسی را وسوسه کردن

به دل گرفتن-رنجیده خاطر شدن

زبان کوچک-گوشت زبان شکل آویخته در حلق

دست از پا خطا نکردن-هیچ کار اشتباهی نکردن-تکان نخوردن

تنابنده-انسان-آدم-ضعیف ترین بنده ی خدا

 

آسمان به زمین آمدن(رویدادی مهم و عجیب پیش آمدن)

پس پناه-جای خلوت در خانه یا کوچه-پستو

حَب-قرص

خاله خوانده-زنی که با همه طرح دوستی می ریزد

دلگرم-علاقه مند-مشتاق

آینه‌ی دست-تیغ و خنجر

 

چشم کسی را دزدیدن-هنگام غفلت کسی کاری را انجام دادن یا چیزی را برداشتن

از روی معده حرف زدن-بدون تعمق و بدون منظور چیزی گفتن

زهره دان-کیسه ی صفرا
خاطر کسی را خواستن-کسی را دوست داشتن

باریک شدن-دقت کردن-در بحر چیزی رفتن

 

اَل اَمان-زینهار-پناه بر خدا

خرناس کردن-خرخر کردن در خواب

ابوقراضه(ابوطیاره)

پیش کرایه-کرایه ای که در مبدا پرداخت می شود

در و تخته-دو دوست خوب-زن و شوهر جور
ذوق کردن-خوش حال شدن-شاد شدن

پا اندازی-واسطه ی اعمال نامشروع شدن-جاکشی

زبان در قفا-زبان پس قفا
چشم بندی-شعبده بازی-تر دستی

از آب درآوردن-عمل آوردن-انجام دادن

آب نخوردن چشم-امید نداشتن

حلال طلبی-نگا. حلال یابی طلبیدن

اتوکشیده(با سر و وضعی شسته‌ورفته و مرتب)

تنگ هم-چسبیده به هم

این سفر(این بار)

خون سیاوش-انگیزه ای که سبب نابودی دو خانواده-دو شهر یا دو کشور شود

اخت بودن-سازگار و هماهنگ بودن-مانوس بودن

جو گندم-جویی که به گندم شباهت دارد-یک در میان بودن دو چیز

پشت گوش انداختن-دیر انجام دادن-اهمیت ندادن-امروز و فردا کردن

تق سرما شکستن- تک سرما شکستن

بغل زدن-زیر بازو گرفتن

جوشی-تند مزاج-زود خشم-عصبانی
حق شناسی-سپاس گزاری

بخت-شانس-اقبال-شوهر

از حساب پرت بودن-در اشتباه بودن
بزن و بکوب-ساز و آواز و رقص-مجلس بزم

پینه کردن- پینه بستن